Mundarija: Kirish I bob. Maktabgacha yoshdagi bolalarni innovatsion texnologiyalardan foydalanib tarbiyalash

2.2.Maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalashda innovatsion texnoligiyalardan foydalanishda TRIZ usulining ahamiyati
TRIZ texnologiyasi, ya'ni ixtirochilik masalalarini yechish nazariyasi bu muammoni hal qilishda tobora ko'proq o'rin egallab bormoqda. Nazariyaning asosiy g'oyasi shundaki, texnik echimlar "tasodifiy" emas, balki ma'lum qonunlarga muvofiq paydo bo'ladi va rivojlanadi; bu qonunlarni bilish mumkin va ixtirochilik muammolarini ongli ravishda hal qilish uchun foydalaniladi.
Texnologiya G.S. Altshuller ko'p yillar davomida TRIZning ikkinchi qismi, ijodiy pedagogika paydo bo'lgan va rivojlana boshlagan yosh texniklar stantsiyalarida bolalar bilan ishlashda muvaffaqiyatli qo'llanilmoqda. TRIZ bolalar bog'chasiga 1987 yilda kelgan.TRIZ texnologiyasining pedagogik ahamiyati bolalarda moslashuvchan, nostandart, dialektik fikrlash, ixtirochilik zukkoligi va ijodiy tasavvurni rivojlantirishdir. TRIZning maqsadi nafaqat tasavvurni rivojlantirish, balki bolalarni davom etayotgan jarayonlarni tushungan holda tizimli fikrlashga o'rgatish, o'qituvchilarga bolalarni atrofdagi dunyoning birligi va qarama-qarshiligini tushunishga qodir ijodiy shaxs sifatida tarbiyalash vositasini berishdir. , va ularning kichik muammolarini hal qilish. Triz texnologiyasining maktabgacha yoshdagi bolaga nisbatan boshlang'ich pozitsiyasi - ta'limning tabiiy muvofiqligi printsipi. Bolaga ta'lim berishda o'qituvchi o'z tabiatidan chiqishi kerak. Bundan tashqari, Triz texnologiyasi L.S.ning pozitsiyasiga asoslanadi. ²⁵
Vygotskiyning ta'kidlashicha, maktabgacha yoshdagi bola o'quv dasturini o'ziga xos bo'lgan darajada qabul qiladi. Triz texnologiyasi - bu jamoaviy o'yinlar va tadbirlar tanlovi bo'lib, unda M.V tomonidan ishlab chiqilgan usullar va usullar. Lomonosov, F. Kunz, C. Whiting, V. Bogat tomonidan bolalar bilan ishlashda moslashtirilgan, TRIZ texnologiyasining mohiyatini ochib beradigan usullar va usullarga quyidagilar kiradi: "fokusli ob'ektlar usuli", "juftlik siri" yoki ob'ektdagi nomuvofiqliklarni aniqlash, ertak muammolarini hal qilish va yangi ertaklarni ixtiro qilish, "usul". Kichkina odamlarning" va hokazo. TRIZ texnologiyasi bolalar bilan tarixiy mavzularda suhbatlar o'tkazishni tavsiya qiladi (g'ildirak, qalam, stol va boshqalar ixtirosi tarixi). Ob'ektni vaqtincha rivojlanishida ko'rib chiqish bizga doimiy takomillashtirish, ixtirolar sababini tushunishga imkon beradi. Bolalar ixtiro qilish qarama-qarshiliklarni hal qilish ekanligini tushunishni boshlaydilar.
Qo'llanmada Dybina O.V. sayohat o'yinlari orqali inson tomonidan yaratilgan turli xil ijodiy dunyo ochib beriladi, bu o'zgaruvchan (Qarang: Dybina O.V. Oldin nima edi ...: Ob'ektlarning o'tmishiga o'yin-sayohat. TRIZ texnologiyasi bolalar bilan sayr qilishda ham muvaffaqiyatli qo'llaniladi. Bular bolalarning tasavvurini faollashtiradigan usullar: jonlantirish, dinamiklashtirish, tabiat qonunlarini o'zgartirish, ob'ektlarning ta'sir darajasini oshirish, kamaytirish. (Masalan: Shamol bilan quyosh nima haqida bahslashadi? Shamolni tiriltiraylik:
Uning onasi kim? Uning do‘stlari kimlar?). Keling, Triz texnologiyasining usullari va usullarini tavsifini beraylik. "Fokal" atamasi diqqat markazida, diqqat markazida bo'lgan ob'ekt uchun ishlatiladi. Fokal ob'ekt usuli bizga quyidagi vazifalarni qo'yish imkonini beradi: » I. Haqiqiy ob'ektning tanish ko'rinishini o'zgartiradigan yoki yaxshilaydigan yangi narsalarni o'ylab toping. 2. Mavzuni g'ayrioddiy burchakdan ko'rib chiqib, bolalarni yangi narsa bilan tanishtirish yoki ilgari olingan bilimlarni mustahkamlash. 3. Topilgan ta'riflardan foydalanib, ko'rib chiqilayotgan narsa haqida hikoya yoki ertak tuzing. 4. Badiiy asar yoki rasmni tahlil qiling. Fokus ob'ektlari usullari doirasida bolalar bog'chasining turli yoshdagi bolalari bilan turli so'rovlar o'tkazish mumkin. Masalan, o'rta guruhda "Mushuk bilan tanishish" darsi.
Bolalar har qanday ob'ektni (yoki bir nechta ob'ektni) nomlaydi va u uchun ta'riflarni tanlaydi. O'qituvchi. Dangasa qopqog'ini yopdi, motorni yoqdi. Bir piyola ichida hamma narsa aralashtiriladi. Men motorni o'chirdim, qopqog'ini ochdim va juda oddiy mushuklarni ko'rdim, lekin ular ... Nima deb o'ylaysiz, ular qanday? Ixtiro qilingan narsalarning ta'riflarini "mushuk" so'zi bilan birlashtirib, bolalar bu "haqiqiy mushuk" qanday xususiyatlarga ega bo'lishi kerakligini aytadilar. ²⁶

XULOSA
O'zbekistonda ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan keng ko'lamli o'zgarishlar, standartlashtirilgan metodologik qo'llanmalarni tarkibi o'zgaruvchanligi, individual xususiyatlarni hisobga olish va ijodiy qidirish komponenti bilan tavsiflangan yangi ta’lim texnologiyalari foydasiga voz kechishni talab qiladi. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida innovatsion texnologiyalar vaqtni emas, balki pedagogik jarayonni takomillashtirishga, maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarbiyachilarini har tomonlama rivojlantirishga imkon beradi.
Maktabgacha ta’lim tashkiloti uchun tarbiyachi tayorlashda “Innovatsion ta’lim texnologiyalari va metodlari” fanining o’qitilishi muhim o’rin tutadi. Innovatsion ta’lim texnologiyalari va ilg`or horijiy tajribalar fani bo’lajak tarbiyachilarni maktabgacha ta’lim tashkilotida tarbiyachilik faoliyatiga samarali tayyorlaydi. Ushbu fanni o`rgatish jarayonida o`quvchilarda kasbga nisbatan qat’iy barqaror qiziqish va muhabbatni uyg`otish, bolalarga g`amxo`rlik bilan munosabatda bo`lishlarini, bolalar bilan ishlashda yangi innovatsion ta’lim texnologiyalari va ilg`or horijiy tajribalar bo`yicha bilim va tushunchalariga ega bo`lishini ta'minlaydi. Bunda bo’lajak tarbiyachilar MTT tarbiyalanuvchilariga “Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo’yilgan Davlat talablari”, Ilk qadam” Davlat dasturi, “Bola xuquqlari to’g’risidagi konvensiya”va “Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim” bo`yicha yangi innovatsion ta’lim texnologiyalari va metodlari asosida bilim berib borishga o`rgatiladi. Dasturning maqsadi dolzarb pеdagogik muammolarning nazariy asoslarini ochib bеrish va bo`lajak tarbiyachilarni turli faoliyat jarayonida bola shaxsini rivojlantirishga erishish, jismoniy, ruhiy sog`liqlarini saqlash va mustahkamlashga, pеdagogik jarayon tamoyillari va maqsadlarini insonparvarlashtirish, dеmokratlashtirishga qaratilgan.
Innovatsion ta’lim texnologiyalari va metodlari bu ta’lim shakllarini optimallashtirish maqsadida texnik vositalar, bola salohiyati hamda ularning o`zaro ta’sirini inobatga olib o`qitish va bilim o`zlashtirishining barcha jarayonlarini aniqlash, yaratish va qo`llashning tizimli metodlarini o`z ichiga oladi.
Innovatsion ta’lim texnologiyalari va metodlari bu tarbiyachining ta’lim-tarbiyaviy vositalari yordamida bolalarga muayyan sharoitda va ma’lum ketma-ketlikda ta’sir ko`rsatishi va aks ta’sir maxsuli sifatida ularda oldindan belgilangan shaxs sifatlarini intensiv shakllantirishga imkon yaratadi.Tarbiyachi didaktik jarayonni amalga oshirishda o`rgatishning samarali shakllaridan foydalana olishini nazarda tutadi.
Ta’kidlash joizki, davlat ta’lim standartlari bo`yicha bolalar bog`chasida innovatsion texnologiyalar nafaqat ta’lim muhiti bilan chegaralanmaydi, balki boshqaruv sohasida sifat jihatidan yangi yechimlar, xodimlar faoliyati tartibli joriy etilishi maqsadga muvofiqdir.