Mundarija Kirish I bob. O'qish darslarini tog’ri tashkil etish haqida umumiy ma’lumotlar va zamonaviy metodlardan foydalanish

1.2. O'qish darslarini tog’ri tashkil etishda zamonaviy metodlardan foydalanish
Bolalarga maktabga kelgan kunidan boshlab, bilim olishga havas tuyg’usi
shakllantiriladi. Ularda asta-sekin bilim olishga ehtiyoj paydo bo’ladi va bu orqali
o’quvchilar ma’naviy ozuqa ola boshlaydilar. Bolalarda kelajakka intilish, orzuhavas, mehnatga va bilim olishga chanqoqlik, xayr-u ehsonda sofdillik, onaVatanga mehr-muhabbat, fidoyilik, milliy g’urur, matonat, mehr-oqibat, do’stlik, ezgulik kabi yuksak hislar paydo bo’ladi. Badiiy asarlar shunday yuksak hislarni tarkib toptiruvchi asosiy omil sanaladi.
Ma’lumki, badiiy asar matni ustida qilinadigan tahlil ishlari asar mazmunini
to’liq o’zlashtirishga qaratiladi. Ular o’quvchilarning jamiyat va borliq haqidagi
bilimlarini boyitib, o’qish ko’nikmalarini takomillashtiradi. Asar tili, badiiy
vositalari ustida ishlash o’quvchilarning nutqini o’stiradi, asar qahramonlariga
tavsif berish o’quvchi shaxsini tarbiyalaydi. Demak, o’qish darslarida badiiy asar
ustida ishlashning har bir yo’nalishi va bosqichi ta’limiy-tarbiyaviy ahamiyat kasb
etadi.
Boshlang’ich sinflar kesimida mavsumiy mavzularni o’rganishga katta o’rin
berilgan. O`qish darslarida tabiat mavzusidagi badiiy asar matnida ustida ishlashda
o’quvchi va o’qituvchi faoliyatini to’g’ri tashkil etilishi, o’qitish usullari to`g`ri
tanlanishi taqozo etiladi.
O’qish darslarida mavsumiy mavzudagi asarlarni o’rganish o’quvchilarni
tabiat hodisalari bilan tanishtiribgina qolmay, ularning o`qish ko`nikmalarini
o`stiradi, lug`atini boyitadi, nutqini rivojlantiradi, tabiat uning uyi ekanligini, uni
muhofaza qilish burchi ekanligini anglashlariga yordam beradi.
Hozirgi kunda o’qish darslarida har bir ta’limiy vazifani bajarishning aniq va
ilmiy metodik usullari ishlab chiqilgan bo`lib, ular zamonaviy o’qitish usullari
bilan boyitib borilmoqda.
Darsda o’quvchilarning faolligini oshiradigan, tasavvurlarini boyitadigan
usullar asarlarni janr tabiatidan kelib chiqib tanlanadi. Asarni o’qib tanishtirish,
o’quvchilarning o’zlariga ketma-ketlikda o’qitish, rollarga bo’lib o’qitish, asar tili
ustida ishlash, qahramonlarga tavsif berish, asarni qayta hikoya qildirish, ta’limiy
va tarbiyaviy xudlosa chiqarish ishlari hozirgi kunda maktablarda an`anaviy tarzda
amalga oshirilmoqda. Lekin ularni tashkil etishda ilg’or innovatsion
texnologiyalardan foydalanish ishlari ishlab chiqilishni davr talabi deb
hisoblaymiz.
Boshlang’ich sinfda mavsumiy mavzudagi asarlardagi yozuvchi ilgari
surayotgan g’oyani bolalar to’g’ri anglashlari uchun qo’yidagi tamoyillarga to’liq
amal qilinishi zarur:
1. O’qishni tabiatda yuz beradigan jarayonlar bilan bog’liq holda tashkil
etish.
2. O’qishning ongli va ta’sirchan bo’lishi uchun o’quvchilarning tabiat
haqidagi hayotiy tajribalariga, taassurotlariga tayanish.
3. Tabiat mavzusidagi asarlarni o’qishni ko’rgazmali tashkil qilish, tabiatga
ekskursiyalar uyushtirish, hayvonot olami va o’simliklar dunyosini Bahoratish,
rasmlar, jadvallar, predmetlar foydalanish lozim.
Mavsumiy mavzudagi asarlarning har biri o’ziga xos shakl, uslub va
mazmunda bo’lgani uchun o’ziga xos usulda o’qib-o’rganishni taqozo qiladi.
Ma’lumki, mavsumiy mavzudagi asarlar ham bir dars davomida bosqichmabosqich o’rganiladi. Bilamizki, avvalo o’quvchi asarni o’qishga tayyorlab olinishi
kerak. Tabiat mavzusidagi asarlarni o’rganishda tabiat tasviriga doir rasmlar ustida
ishlash, tabiat bag’riga sayohat, tabiat va Bahordagi bayramlar haqidagi kinofilmlar
namoyishi bolalarni Bahoratuvchanlikka o’rgatadi. Televizorda fasllar boshlanishi
bilan “Tabiat manzaralari” ko`rsatiladi. SHulardan foydalanish mumkin. Masalan,
“Oltin Bahor”, “Mehrjon sayli” “Olma”, “Xazonchinak” ilmiy-ommabop va badiiy
asarlarni o’rganishda slaydlardan foydalanish mumkin.
Badiiy asarni o’rganishning har bir bosqichida o’quvchilarni faollashtiradigan, mustaqil fikrlashini ta’minlaydigan innovatsion
texnologiyalardan foydalaniladi.
4-sinfda “Yoz o’tadi –soz“ bo’limida “Yoz“ she’ri, “Bobomning sovg’asi“
hikoyasi ,“Non qayerdan keladi?“, “Oydin kecha“, “Nihollarning nolasi“, “Suv
bilan suhbat“, “Quyosh sevgan yurt“ asarlari o’rganiladi. Asar bilan tanishtirish va
o’quvchilarga ifodali o’qish namunasini ko’rsatish uchun aktyorlarning audiovideo tasmalarga yozilgan ijrolaridan foydalanish yaxshi samara beradi. X. To’xtaboevning “Nihollarning nolasi“ hikoyasi badiiy o’qish metodida audiovideo tasmalar orqali eshittirilsa, o’quvchilarga voqealarning ta’siri kuchli bo’ladi,
ular emotsional zavq oladilar, o’qiganda eshitganlariga taqlid qiladilar. Mavsumiy
mavzudagi asarlarni o’rganishda asosiy diqqat badiiy tasvirlarga qaratilishi lozim.
Badiiy tasvir joy tasviri, tabiat tasviri, inson tasviri, qush va parrandalar tasviri,
hayvonlar tasviri bo’lishi mumkin.
4-sinfda “Zumrad bahor“ bo’limida berilgan asarlar matnida tabiat tasviriga
bag’ishlangan o’rinlar, badiiy tasvir vositalari ko’p qo’llangan. Ular
o’quvchilarning bahor fasli haqidagi tasavvurlarini kengaytiradi. 4-sinfda
o’quvchilari tasviriy vositalar ustida mustaqil ish metodida ishlashlari mumkin.
Ya’ni ular badiiy matndan mustaqil ravishda badiiy vositalarni topadilar, ularning
vazifasini, ular ifodalagan ma’noni izohlaydilar. Badiiy vositalardan qayta
hikoyalash jarayonida o’z nutqlarida foydalanadilar. O’quvchilarning badiiy
matndagi tasviriy vositalarni aniqlashlari va izohlashlari uchun o’qituvchi
yo’llovchi savollar berib boradi. Agar o’qituvchi 1 -3-sinflarda jonlantirish,
o’xshatish, mubolag’a, tabiat tasviri, insonlar tasviri ustida ishlagan bo’lsa,
o’quvchilarga ular haqida amaliy ma’lumot bergan bo’lsa, o’quvchilar qiynalmay
topa oladilar.
Farhod Musajonovning “Sahiy bog’bon” hikoyasi, Xudoyberdi
To’xtaboyevning “Erkacholning o’rigi ” hikoyalari o’quvchilarda katta qiziqish
o’yg’otadi. Farhod Musajonovning “Sahiy bog’bon” hikoyasida gulning ochilishi
tasviri berilgan: “Ko’chat gurkirab o’sa boshladi. Ko’p o’tmay g’unchaning uchi
yorilib, qip-qizil gul ko’rina boshladi. Oldiniga u kichkina edi, uch kundan keyin
esa piyoladek keladigan qip-qizil atirgulga aylandi. Atirgul shunday chiroyli ediki,
Odiljon qarab to’ymasdi“.
Xudoyberdi To’xtaboevning “Erkacholning o’rigi ” hikoyasi matnida holat
tasviri: Yuragim hapriqib ketdi. SHirin-shirin entika boshladim.
Suhbatdoshlarimga qayta-qayta tikilaman, yuz-u ko’zlarida yeyayotgan
o’riklaridan olayotgan huzurdan o’zga ifodani sezmayman“, xalq hikmati: “mol
yotganda emas, yeganda semiradi“, o’xshatish: “Sutga to’ymagan qo’zi onasining
orqasidan qolmagandek, erta-yu kech bobomning ortidan ergashib yurardim“,
tabiat tasviri: “Hali-hali esimda, erta bahor, yerdan nam ketib ulgurmagan, tuproq
ham xamirdek ko’pchib turibdi. Tepalikning kungay tomonida chuchmomalar
yerni yorib chiqa boshlagan, havo ham xiyla ayoz bir palla edi.“, erkalash: “Yo’q,
bo’talog’im, hammasini ekib ketganimiz yaxshi“, ko’chma ma’noli so’zlar:
“Rahmatli bobom o’sha yili ham, keyingi paytlarda ham hurjunning ikki ko’ziga
ikki ko’zani solib, tepalikka suv tashigani tashigan edi“, qahramon tasviri: “Yoshi
yetmishlarga borib qolgan, baland bo’yli, tik qomatli, tarashadek qotma, cho’ziq
yuzli, serzarda va eng muhimi, tinib-tinchimas kishi edi“10 kabilar qo’llangan.
Yuqoridagi badiiy vositalar ustida ishlashda samarali usullar qo’llansa,
o’quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatlari o’sadi. Birinchi navbatda, hikoya
mazmuni, voqealar rivoji, qatnashuvchilarning xatti-harakati tahlil qilinadi. Bunda
qahramonlarning xatti-harakati va xarakteriga xos xususiyatlari ularning yashash
sharoitlari bilan bog’liq holda qaraladi. Bunday hikoyadagi badiiy tasvirga alohida
e’tibor bilan qaralib, savol va topshiriqlar asosida tahlil qilinadi.
X.To’xtaboyevning “Erkacholning o’rigi” hikoyasi ustida ishlashda
“Qoraqandak” o’rigiga, Erkacholga berilgan tasvirning badiiy jihatlarini tahlil
qilish asosiy o’rinni egallaydi. O’qituvchi o’quvchilar diqqatini “fikrlarning
mazasini” shimayotgandek, “tik qomatli, tarashadek qotma, cho’ziq yuzli,
serzarda, tinib-tinchimas” kabi so’z va iboralarga qaratishi lozim. Bunda
X.To’xtaboyevning “Erkacholning o’rigi ” hikoyasi matni qismlarga bo’linadi
o’quvchilar kichik guruhlarga ajratiladi. Har bir guruhga alohida savol va
topshiriqlar beriladi. Badiiy asar matnidan kelib chiqib, tahlil usullari tanlanadi.
Tabiat mavzusidagi asarlarni o`qishda o`quvchilarni jonli tabiat bilan bog`lash
lozim. Shunday o`quv topshiriqlari ishlab chiqish kerakki, o`quvchi tabiatdan,
hayotdan shunday holatlarni topsin va Bahoratsin, o`zi muayyan xulosalar chiqarsin.

II. bob. 3 sinf o'qish darslarida ,,Bahor manzarasi’’ bo’limni o’tishda interfaol metodlardan foydalanish va pedagogik txnologiyalardan foydalanish
2.1. O'qish darslarida ,,Bahor manzarasi’’ bo’limni o’tishda interfaol metodlardan foydalanish
U kompensatsion maktabgacha ta'lim muassasasida katta yoshdagi maktabgacha yoshdagi bolalar uchun tashqi dunyo bilan tanishish uchun o'qituvchilar-defektologlarning darslarda bergan metodologik va nazariy materiallarini tizimlashtirdi.
Nazariy materiallar dozlanadi, o'qituvchi tomonidan aqliy rivojlanishida nuqsoni bo'lgan bolalar bilan amaliy tuzatish ishlarida sinovdan o'tkaziladi, unda leksik mavzuning mazmuni ochib beriladi, didaktik o'yinlar ro'yxati, shu mavzu bo'yicha lug'at ham taklif etiladi.
Taqdim etilgan ish axloq tuzatish muassasalari o'qituvchilari, o'qituvchilar, psixologlar, ota-onalar uchun foydali bo'lishi mumkin.
Dars mavzusi: "Bahorning boshlanishi. Bahorning alomatlari."
Darsning maqsadi:
- Bolalarni yil vaqtining asosiy belgilaridan kelib chiqqan holda rasmda, namoyish materiallarida fasllarni tanib olishga, ko'rsatishga, ajratishga va nomlashga o'rgatish.
- bolalarni yilning vaqtini - Bahorni bilishga, topishga, nomlashga o'rgatish.
- bolalarni ob-havoni Bahoratishga, tabiiy o'zgarishlarni ko'rishga, Bahor belgilarini nomlashga, Bahorning o'ziga xos belgilarini o'z ichiga olgan rasm va syujet materiallari bilan bog'lashga o'rgatish.
- bolalarni Bahorda ob-havo va tabiatdagi o'zgarishlar haqida hikoya chizmalariga qarashga va aytib berishga o'rgatish.
- bolalarning tabiatdagi gerbariy bo'ylab sariq, yashil, qizil ranglar to'g'risidagi bilimlarini mustahkamlash.
Mavzuning mazmuni:
Bolalarning fasllar haqidagi bilimlarini yil faslining asosiy belgilaridan kelib chiqqan holda mustahkamlash: qish - sovuq, qor, tabiat "uxlaydi"; bahor - issiqlik, quyosh, oqimlar, tabiat "uyg'onadi"; yoz issiq, rezavorlar, hamma narsa o'sadi, gullaydi; Bahor - salqinlash, barglar tushishi, qushlar uchib ketish, tabiat "uxlab qoladi".
Fotosuratlarni farqlovchi belgilarni o'z ichiga olgan Bahor haqida dastlabki g'oyalarni berish: kunning qisqarishi, salqinlash, tez-tez yog'ingarchilik.
Turli xil daraxt turlarining tabiiy Bahorgi barglarini ko'rib chiqing, ularning ranglariga e'tibor bering.
Bolalarni gerbariy bilan tanishtirish, tabiatga hurmat.
Didaktik o'yinlar:

"Qaysi fasl?"

"Bahorda qanday alomatlar bor?"
"Bu qachon sodir bo'ladi?"
"Rangi bo'yicha biling"
Lug'at ishi:
Bahor, yoz, qish, bahor, kunning uzunligi, kunning qisqarishi, uzoqroq tun, sovutish, alacakaranlık, barglarning tushishi, gerbariy, xiyobon, kvadrat, xira nur, to'q sariq, och yashil, bordo, tog 'kul, nilufar.
Yovvoyi tabiat dunyosiga bo'lgan qiziqishni uyg'otish, bolalarning umumiy va Bahorgi mavsumiy o'zgarishlar haqidagi bilimlarini umumlashtirish va mustahkamlash - xususan, MAAMda ushbu tematik bo'lim materiallari. Farzandlaringiz bilan "Bahorda sayohat" qilib, bu yilning ajoyib vaqtini butun shon-sharafi bilan ularga aytib bering.
Sizga Bahorgi darslarni tashkil qilish va o'tkazish uchun ko'plab yaxshi g'oyalarni taklif qilishdan mamnunmiz. Ushbu bo'limda hamkasblarning xonada ham, tashqarida ham bolalar bilan olib boradigan kognitiv va ijodiy faoliyati haqidagi qiziqarli hikoyalari mavjud.
Bahorning barcha ranglari - siz va bolalaringiz uchun! Bo'limlarda mavjud:
Bo'limlarni o'z ichiga oladi:Bahorgi barglar, barglarning tushishi, daraxtlar. Sinflarning qisqacha mazmuni, NOD
"Bahor haqida she'r o'qish" erta rivojlanishning ikkinchi guruhidagi "Nutqni rivojlantirish" ta'lim sohasidagi GCD-ning qisqacha mazmunimaqsadi: Bolalarni she'rga jalb qiling, she'riy eshitish qobiliyatini rivojlantiring, o'xshashlik bo'yicha so'zlarni shakllantirishda mashq qiling. Vazifalar: - bolalarning nutqi, xotirasi va e'tiborini rivojlantirish. - tabiatga bo'lgan qiziqishni tarbiyalash, yovvoyi tabiatning go'zalligini ko'rishni, uni sevishni o'rganish. - Mashq qilishni davom eting ...
Maqsad - so'z boyligini boyitish va bolalarni tanishtirish tushish va tabiatdagi mavsumiy o'zgarishlar. Psixologik va pedagogik vazifalar: Ta'limiy: - pin sarlavhasi Bahor oylari, Bahor davrlari; - bolalar haqidagi g'oyalarni umumlashtirish fasl haqida Bahormigratsiya ...
Bahor. Bahorgi mavzudagi darslarning qisqacha mazmuni - Ikkinchi guruh guruhidagi "Bahor bizga nimani berdi" to'g'ridan-to'g'ri o'quv tadbirlarining konsepsiyasi.

"To'g'ridan-to'g'ri o'quv faoliyati haqida referat" "Biz uchun Bahor nima ..." nashri. Ikkinchi guruh guruhidagi to'g'ridan-to'g'ri ta'lim faoliyati haqida referat O'yin texnologiyalaridan foydalangan holda "Nutqni rivojlantirish" Ta'lim yo'nalishi Mavzu: "Bahor bizga nima berdi" To'ldirgan: o'qituvchi E. Tregubova Maqsad: Kichik maktabgacha yoshdagi bolalarda so'z boyligini faollashtirish ...

"Oltin Bahor" 6-7 yoshli bolalar uchun OOD konsepsiyasi Yo'nalish: badiiy va estetik rivojlanish Mavzu: Oltin Bahor Maqsad: I.Levitanning "Oltin Bahor" kartinasi bilan tanishish. Oltin Bahorning taassurotlarini rasmda aks ettirishga, uning lazzatini etkazishga o'rgatish. Vazifalar: Ta'lim: bolalarni vositalar orqali tushunishga o'rgatish ...