Mundarija Kirish I bob. Osiyo tarixi kartografik tadqiqotlariga kirish

Arxeologik tadqiqotlarning kartografik ma'lumotlarga aylantirilishi
Arxeologik tadqiqotlar, arxeologlar va tarixiy olimlar tomonidan bir nechta asosiy vazifalarni bajarish uchun amalga oshiriladi. Bu vazifalar arasida tarixiy va antropologik ma'lumotlarni to‘plash, tahlil qilish, va tarixiy asar va qorliqni yashirin joylardan olish kabi vazifalar kiritiladi. Arxeologik tadqiqotlar uchun amalga oshirilgan yerga oid kartografik ma'lumotlar esa bu tadqiqotlarni amalga oshirishda ahamiyatga ega bo‘ladi.
Arxeologik tadqiqotlar o‘z navbatida ko‘pgina bir daqiqa narsalardan iborat bo‘lmaydi. Ular odatda bir to‘p arxeologlar, antropologlar va boshqa mutaxassislar jamoasidan iborat bo‘lib, bir nechta yillik davomida amalga oshiriladi. Tadqiqotlar davomida arxeologlar va mutaxassislar qurilma va vositalar yordamida yurish, qorliq va tarixiy asarlar to‘plash uchun boshqa joylardan o‘zlariga kelgan kartografik ma'lumotlardan foydalanishlari kerak bo‘ladi.
Arxeologlar va mutaxassislar qurilma va vositalar yordamida tarixiy asar va qorliqlar to‘plashni bir necha xil usullar bilan amalga oshirishadi, masalan, qal’alar, ko‘pliklar, qishloqlar va boshqa manzaralar bo‘yicha kartalar ishlatiladi. Kartografik ma'lumotlar, arxeologik tadqiqotlar uchun yurish joylari, arxeologik qidiruvlar, qorliq va tarixiy asar to‘plangan joylar, qorliq yuzasidan ma'lumotlar va boshqa ma'lumotlarni kuzatish uchun zarur bo‘ladi.
Kartografik ma'lumotlar ayniqsa, arxeologik ma'lumotlar jamlanmasi yaratishda va tadqiqotning natijalari tahlil qilishda yordam beradi. Ma'lumotlarni kuzatish, ko‘rsatish va tahlil qilish uchun kartografik ma'lumotlar foydali bo‘ladi, chunki bu ma'lumotlar o‘z ichiga tadqiqot yurishining tasvirlashini o‘z ichiga oladi va tadqiqot yurishida kuzatilgan ma’lumotlar yoki asarlar bo‘yicha batafsil tushunishga yordam beradi.
Arxeologik tadqiqotlar, bir nechta maqsadlarga erishish uchun kartografik ma'lumotlarga aylantirilishi mumkin:

1. 
   Arxeologik joylashuvni aniqlash: Arxeologlar, tarixiy obyektlarni aniqlash va izlashda kartografik ma'lumotlardan foydalanishadi. O‘zaro bog‘liq arxeologik obyektlar va joylashuvlar jadvali, qishloq xo'jaligi va madaniy qismatlarga tegishli tahririy xaritalar, topografik xaritalar, geologik xaritalar, to'liq ishlab chiqarilgan sharq xo'jaligi, va boshqalar arxeologik joylashuvni aniqlash va o'rganishda yordam beradi.
   
2. 
   Arxeologik topografik surveylar: Arxeologik tadqiqotlarda obyektlar va joylashuvlar orasidagi masofa, hisob-kitob va o'zgarishlarni ko'rsatuvchi topografik ma'lumotlar kritik ahamiyatga ega bo'lishi mumkin. Bu ma'lumotlar, topografik xaritalar, profil chizmalari, kontur chizmalari, aerofotolar, LIDAR (Laser Imaging Detection and Ranging) to'plamlar va boshqa kartografik materiallar orqali yig'iladi.
   
3. 
   Tadqiqotlar tarixi va kronologiyasi: Arxeologik tadqiqotlar, tarixiy kronologiya va obyektlarning evolyutsiyasini o'rganishda kartografik ma'lumotlardan foydalanishadi. Kronologik xaritalar, qayta ishlangan tarixiy xaritalar, va boshqa kartografik materiallar, arxeologik obyektlarning tarixiy chegaralari, harakati, va obyektlar orasidagi bog'liqlarni tushuntirishga yordam beradi.
   
4. 
   Ko'plab obyektlarning aloqasi va o'rtacha tahlillar: Arxeologik tadqiqotlar, ko'plab obyektlar, joylashuvlar va tarixiy tahlillar o'rtasidagi bog'liqlarni tushuntirishda kartografik ma'lumotlardan foydalanadi.