Mundarija: kirish i-bob. Xalqaro savdoning nazariy-uslubiy asoslari

Xalqaro savdo rivojlanishida xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning o‘rni

Xalqaro savdodagi sodir bo‘layotgan jarayonlarni tahlil qilar ekanmiz, erkinlashtirish uning eng asosiy yo‘nalishi ekanligini ta’kidlash lozimdir. Bugungacha bo‘lgan davrda xalqaro savdoni erinlashtirish jarayonida boj to‘lovlari sezilarli kamaytirildi, ko‘pgina cheklovlar, kvotalar va boshqa to‘siqlar bekor qilindi. Biroq, xalqaro savdoda bir qator muammolar mavjud bo‘lib, ularning eng asosiysi – proteksionizm siyosatining ko‘p sohalarda, jumladan, iqtisodiy guruhlar va mamlakatlarning savdo-iqtisodiy bloklari miqyosida rivoj topishidir.

Savdo-iqtisodiy bloklarning paydo bo‘lishidagi dastlabki qadam bu erkin savdo hududlari (ESH)ning yaratilishidir. Jahon banki ma’lumotlariga ko‘ra, 90- yillarning o‘rtalarida dunyo savdosining 42-45% erkin savdo hududlarida olib borilgan. Jahonda eng mashhur erkin savdo hududlariga Yevropa erkin savdo assotsiatsiyasi, Yevropa Ittifoqi, Shimoliy Amerika erkin savdo zonasi, Osiyo- Tinch okeani iqtisodiy hamkorlik tashkiloti va boshqalar kiradi.
Jahon xo‘jaligida 9 ta eng yirik xalqaro hududiy savdo bloklarining tarkibi quyidagicha bo‘lgan:

1. 
   Yevropa Ittifoqi – Avstriya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Italiya, Irlandiya, Fransiya, Ispaniya, Portugaliya, Finlyandiya, Shvetsiya, Daniya, Belgiya, Lyuksemburg, Niderlandiya, Gretsiya. YeIga 2004 yil 1 mayda Polsha, Chexiya, Estoniya, Litva, Latviya, Sloveniya, Slovakiya, Vengriya, Kipr, Malta, 2007 yilda Bolgariya va Ruminiya davlatlari ham a’zo bo‘ldi.
   
2. 
   Shimoliy Amerika erkin savdo kelishuvi (NAFTA) – AQSh, Kanada, Meksika.
   
3. 
   Yevropa erkin savdo assotsiatsiyasi – Islandiya, Norvegiya, Shvetsariya, Lixtenshteyn.
   
4. 
   Osiyo-Tinch okeani iqtisodiy hamkorligi – Avstraliya, Bruney, Malayziya, Singapur, Tailand, Yangi Zelandiya, Papua-Yangi Gvineya, Indoneziya, Fillipin, Tayvan, Gonkong, Yaponiya, Janubiy Koreya, Xitoy, Kanada, AQSh, Meksika, Chili, Rossiya, Peru, Ekvador.
   
5.