Мундарижа кириш Курс ишининг асосий вазифаси Курс ишининг асосий хисоб китоб қисми Хулоса Фойдаланилган адабиётлар кириш

f₁ ва f₂ – катталиклари махсус жадвалдан олинади (метр ўлчамида) ёки қуйидаги тақрибий формуладан фойдаланиб ҳисобланади:

f= 0,0674S², (1.2)

f – метр, S – километр бирлигида.

Агарда тўсиқ икки пункт ўртасида жойлашмаган ҳолда бўлса (1.1 шакл) (1.1) формуладан фойдаланиб ҳисобланган баландликга тузатиш киритилади. Бунинг учун тўсиқдан ўзоқда жойлашган белги баландлиги пасайтирилиб, яқин белги баландлиги кўтарилади. Ҳисоблаш қуйидаги формула билан амалга оширилади

(1.3)

бундан,

, - белгиларнинг тузатилган баландликлари.

1.2-шакл

ни (1.3) формула билан ҳисоблаш кетма-кет танлаш орқали амалга оширилади. (1.1) формуладан фойдаланиб L₁ топилгандан сўнг, тўсиқдан ўзоқда жойлашган пунктнинг бошқа йўналишлар учун ҳам энг кичик баландлиги ўрнатилади. Сўнгра бу қиймат ни ҳисоблашда фойдаланилади. (1.3) формула бирор бир пункт белгиси олдин қурилган бўлиб, унинг баландлиги берилган ҳолда ҳам ишлатилади

1.3-шакл

Белгилар баландликлари график усулда ҳам топилиши мумкин.

Бунинг учун топографик харитадан пунктлар ва тўсиқ баландликлари, S₁ ва S₂ масофалар аниқланиб, АВ тўғри чизиқда С нуқтадан S₁қC₁A₁ ва S₂қC₁B₁ масофалар танланган масштабда қўйилади. f₁ ва f₂ лар (1.2) формуладан фойдаланиб ҳисобланади.

А₁ ва В₁ нуқтадан пастга, горизонтал масштабга нисбатан йирик масштабда қўйилади, натижада А₂ ва В₂ нуқталар ҳосил қилинади. Сўнгра А, В пунктлар ва тўсиқнинг бирон бир шартли горизонтга нисбатан z₁, z₂ ва z₃ нисбий баландликлари ҳисоблаб топилади, АВ чизиқ бўйича тўлиқ бўлмаган профил чизилади. Тўлиқ бўлмаган профилни ҳосил қилиш учун А₂, В₂ ва С₁, нуқталардан вертикал бўйича z₁қАА₁ z₂қВВ₂ ва z₃қСС₁ қийматлар қўйилади, ҳосил бўлган А, В ва С нуқталар Ер эгрилиги ва рефракция тасирини ҳисобга олган ҳолда жойнинг тўлиқ бўлмаган профилиги ҳосил қилади.

С нуқтадан вертикал бўйича а масофада жойлашган нуқтага чизғични қўйиб, уни нуқта атрофида буриб бизларни, қаноатлан-тирадиган белгилар баландликлари ва ларга тўғри келадиган М₁ ва М₂ нуқталарни танлаймиз. Уларнинг баландликлари чизмадан ўлчаб олинади. Маълумки, визирлаш цилиндри ва ўлчаш асбоби марказлари устма-уст тушмайди. Буни белги баландлигини ҳисоблашда инобатга олиш керак. Бурчак ўлчаш ерда туриб бажарилса, асбоб баландлигини тахминан 1,4 м деб олиб, пунктдаги белги баландлиги ҳисобланади.

Тўрнинг барча томонлари учун белги баландликлари аниқланилгандан сўнг, бутун тўр учун белги баландликлари мувофиқлаштирилади.