Mundarija kirish texnika xavfsizligi Asosiy qism Operatsion sistema tushunchasi Windows operatsion tizimida fayl tizimlari Linux operatsion tizimi dasturlash tillari: C++ va Java Xulosa foydalanilgan adbiyotlat kirish

BIOS – Basic Input Output System

“BIOS” BIOS-bu termin kiritish-chiqarish sistemalaridan ba’zaviy asosidir. BIOS 2 ta programma va apparat simlari o’rtasidagi bog’lovchi hisoblanadi. Kiritiah-chiqarish sistemalarda ba’zaviy asiosi bu kombinattsiyalash BIOSlar va qiymatlar uchun yuklanadiga drayverlardir. BIOSning bir qismi ona platadagi mikrosxemaga joylashadi va u Firm ware deb nomlanadi. (Aynan mana shu mikrosxemalar foydalanuvchi BIOSni kompyuterdan apparat qismiga kiritadi. Quydagi keltirilgan rasmda PS ning bo’limlar bog’lamasi keltirilgan.

Ko’plab yillar davomida bu dastur hamkor etaloni hisoblanib ko’plab firmalar maxsulati bilan tenglamalardi. Toza xotira uyi ”va” qoramshiq metodi bo’yicha IBM BIOS ni PH firmasi birinchi bo’lib ishlab chiqargan.

Bu rasm 2 ta har xil Kompyuter chizilgan ularga BIOS ishlatiladi. Ular ikki xil variantda o’rnatilgan. Ular ikki kompyuterga ikki xil qurilmalr o’rnatish mumkin. (Protsesor ,qattiq disk, peonitor va hk) . Lekin ularning ikkalasiga ham, bir xil sistemani ishlatish mumkin. (ARG) yordamida Arleuski on Proor. Interfeys operasion istema qoshimcha darslar o’rtasidagi bog’lanish qabul qilinadi. Operatsion sistema o’z o’rnida BIOS orqali apparat ta’minotiga murojat qiladi. Bu bog’lanish drayver qurilmalar ko’rinishida amalga oshadi. Aynan bir qurilmalar uchun drayverlar turli operatsion mavjud.

BIOS CMOS farqi: BIOSdan xat CMOS apparat vositalarini boshqarish bo’limi (ichida joylashgan).Xotira sistema platalarga BIOS nomli dastur ta’minoti yozilgan.BIOS yoki ROM BIOS nomli mikrosxema mavjud. Bu mikrosxemaga sistemani yuklovchi va qurilma drayverlari mavjud bo’ladi. Bu mikrosxemada yana past protsedurasi va sistema konfiguratsiyasi mavjud bo’ladi. Bu parametrlar batariyadan zaryadlovchi CMOS xotirani ba’zi hollarda NV RAM deb ataladi. Shunday qilib BIOS bir yoki bir nechta mikrosxemalarga dastur yuklovchilarini saqlaydi. Bu dasturlar kompyuter yuklangandan to uchguncha bagariladi. Bular ko’p hollarda BIOS PS hamkorlik kompyuterlarga ham asosiy funktsiyani bajaradi. BIOS, qat’iy aytganda, OT ning emas, balki SHK ning kompanenti hisoblanadi, negaki SHK da ishlatiladigan OT almashganda o’zgarmaydi (DEQQ da joylashganligi uchun).

BIOS ushbu vazifalarni bajaradi:

mashinani initsiallashtirish, yani mashina tok manbasiga ulaganda, uning barcha elementlarini boshlang’ich holatga keltirish:

testlash, yani mashinada butlikni hamda apparatura va dasturli resurslarning ishga layoqatliligini tekshirish (protssesor, xotira, drayverlar vaboshqalar);

operatsion tizimni initsiallashtirish, yani tizimli diskdan OTning yuklovchisini o’qish;

xizmat qo’rsatish jaroyonlarini va tashqi qurilmalar bilan amallarni bajaruvchi quyi darajali dasturli va apparatli uzatishlarni qayta ishlash;

SHK ning standart kiritish-chiqarish qurilmalarini boshqarish. SHK ning tashqi qurilmalarini boshqarish drayverlar deb ataluvchi maxsus dasturlar yordamida amalga oshiriladi.

1.Post

2. Programmani ustanovka qilish parametrlari.

3. Yuklatuvchi.

4. BIOS.ROM (Read Only memory)-tip tyamyati doimiy o’zida saqlaydigan xotira hisoblanadi. Bu yozilga ma’lumotlar Kompyuter uchgandan so’ng ham uning xotirasiga turadi. Analogda bo’lgan xotira BIOS si ham boshqa vidioadapterlarda ishlatiladi. E’tibor berinki ROM va tezkor xotira bir-biriga qarshi emas tushunchalar. Haqiqatdan ham tezkor xotira operasion sistemalarning bir qismini o’zida saqlaydi. Boshqacha qilib aytganda operativ xotira bir qismini ROM ga uzatadi(saqlash uchun juda muhim) Operatsion sistemani yuklash ruxsat etish ta’minotiga ruxsat etadigan dasturiy ta’minoti saqlash uchun juda zarur. Odatda birinchi adres bilan ROM sistemasi paydo bo’lgan FOOOOh joylashgan 64 yoki 128 Mbayt dan birinchi oxirgi Mbaytgacha. Shuning uchun ko’pchilik sistemalarda ROM dasturini qisqartirish uchun tezkor xotira dinamik mikrosxemalarda uni tashkil etuvchilari nusxalanadi. Romning xar xil tipi yaratilgan ROM, PROM, ERROM, EEPROM. Rom da mustaqil ravishda undagi ma’lumotlar to uchurulguncha saqlanib qoladi.

Xotira PROM Xotira PROMni tayorlashdan so’ng xoxlagan ma’lumotni ko’chirishi mumkin. U 70 yillar Texas Instri Ments kompaniyasida ishlab chiqarilgan bo’lib, uning hajmi 1 Klbaytda 2Mgbaytgacha bo’lgan jajmgacha ega edi. Bu mikrosxemalar aniqlanmas bo’lishi nomerlar ko’rinishi 27 nnnn markerda ko’rsatilgan, Prom Ti, nnn krestal hajmi Klbaytda o’lchanadi. Ko’pchilik PS yokki PROM mikrosxemada 27512 yoki 2710000, qaysilar hajmini egallab olgan, 512 Klbayt yoki Mgbaytgacha ishlatiladi.Uylaganda bu mikrosxema ishlagandan so’ng hech qanday axbarotni o’ziga saqlaydi. Bu PROM har xil ko’rinishning bir vaqt ichida taniqli bo’ldi. EPROM da bo’lgan ma’lumotlarini o’chirish mumkin. EPROM mikrosxemasi kvartsiviy oynadan aniq ko’rinib turdi. To’g’ri krittalning ustida joylashgan siz kristalni mag’zidan aniq ko’rishingiz mumkin

EPROM mikrosxemasi o’sha promdagi bo’lgan raqamga 27 nnnn, ega EPROM mikrosxemasiga bo’lgan kavarsiviy oynasi odatda mayin lenta bilan yopishtiriladi. Chunki binafsha nurlaridan ogoh bo’lishi uchun. Ularning tarkibida quyosh nuriga kiradi va albatta quydagi chiroqlardan ham ma’lumotlar yo’q bo’lishi mumkin. O’sha uchun mikrosxemani dasturlagandan so’ng uning oynasi yopiladi, Chunki unda bo’lgan ma’lumotlarni oldini olishi shart.

^{ROM BIOSni yaratganlar. Qarib hamma zamanaviy BIOS mikrosxemani yaratuvchilar uning kodini namoish etadi. Yaqinda bo’lib o’tgan kirish-chiqishda kompaniyalarda nurlanishlarda (ishlab-chiqarilayotgan) bo’lib o’tgan.1995 yil Phoeni va Intel kompaniyasi bilan shartnoma tuzganligi haqida aytib o’tdi, va ularni kirish-chiqish bazaviy tuzilishi INTEL platalari bilan ta’minladi. 1999 yilga kelib unda bu shartnimani Amij, Dle, Ami tuzdi. Hozirgi hammadan ko’p sotiladigan. Platalar Intel platalardir.}

OEM BIOS ni yaratuvchialardir. Ko’pchilik OEM orginal shaxsiy mikrosxemalarni ishlab chiqaradi.