Muqaddima

OG’RIQ RETSEPTORLARI ADAPTATSIYASI 
Badanga igna sanchilganidan keyin uni qimirlatmasak, paydo bo`lgan og
‘
riq birpasda 
yo"qoladi. Bu igna atrofidagi retseptorlarning adaptatsiyalanishi natijasidir. Igna 
qimirlatilsa, boshqa adaptatsiyaga uchramagan retseptorlarni qo
‘
zg
‘
atib, og‘riq yana 
paydo bo`lishiga olib keladi. Demak, yuzaki og
‘
riq retseptorlari tez adaptatsiyalanish 
xususiyatiga ega. Ammo, ichki a‘zolarda paydo bo`ladigan og
‘
riqni yuzaga chiqaradigan 
retseptorlar adaptatsiyaga uchramaydi. 
Og
‘
riq reflekslari. Og‘riqni paydo qiladigan ta‘si- rotlar turli xildagi reflekslarni 
yuzaga chiqaradi. Bu reflekslar vujudga kelganda muskul tonusi oshadi, yurak urishi va 
nafas olish tezlashadi, qon tomirlar torayib, arterial qon bosim kolariladi, hazm shiralari 
va siydik ajralishi kamayadi, qonda glyukoza miqdori ko'payadi, qorachiq kengayadi, ter 
ajraladi va boshqa o
‘
zgarishlar ro
‘
y beradi. Bu o
‘
zgarishlarning aksariyati simpatik nerv 
tizimi tonusi oshishi va ichki sekretsiya bezlari faoliyati o
‘
zgarishiga bog
‘
liq. 
XEMORETSEPTOR SENSOR TIZIMLAR 
Xemoretseptik — tashqi muhitdon kimyoviy ta‘sirotlarni qabul qilish — sezgilarning 
eng qadimiysi. Kimyoviy sez girlikni uch turga bolish mumkin: umumiy kimyoviy 
sezgirlik, tam bilish va hid sezish. Hid bilish retseptorlarning sezgirligi juda yuqori, biror 
malum modda ta‘sirida qo
‘
zg
‘
alishga ixtisoslashgan, moddalarning bir nechtasi 
molekulasi qo
‘
zg
‘
alish uchun yetarli bo`ladi.Hid bilish retseptorlari distant retseptorlar 
ham deyiladi. hid bilish retseptorlarining sezgirligi o
‘
rtacha, qo‘zg‘alishi uchun 
moddaning juda oz miqdori kifoya, -ular kontakt retseptorlar deyiladi. 
Sezgirligi va ixtisoslashish darajasi past bo`lgan kimyoviy retseptorlar himoya 
reaksiyalarini yuzaga chiqaradi 
Hayvonlar uchun hayotiy ahamiyatga ega bo`lgan xemoretsepsiya inson uchun ham 
juda muhim. Uning yordamida odam tashqi muhit, ovqat sifati to
‘
g
‘
risida kerakli 
maiumotlar oladi. Hidli moddalar hissiyotga ta‘sir qilib harakatlarni o
‘
zgartirishi 
mumkin, xatd-xarakatlarni o‘zgartirishi mumkin.