Murakkab shakldagi dyetallarning inyersiya

1 – shakl 2 – shakl
Jismning og'irlik markazidan o'tuvchi SZ o'qqa nisbatan inersiya radiusini quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin.


(10)
Asbobning tasnifi

Asbob shtativ va uning elkasiga mahkamlab tekshiriladigan jism osilgan gorizontal valdan iboratdir (2 - shakl).

Gorizontal valga shakli va og'irligi har xil bo'lgan 2 ta jism galma – galdan osiladi va ularning har biri uchun alohida – alohida ishlar olib boriladi.


Ishni bajarish tartibi:

1. 
   Tekshiriladigan jismlarning birining og'irligi tarozida tortiladi va shtativdagi valga O osilish nuqtasi yordamida mahkamlanadi.
   
2. 
   Tekshiriladigan jismning osilish nuqtasi O dan to og'irlik markazi S gacha bo'lgan a masofa masshtabli chizg'ich yordamida aniqlanadi.
   
3. 
   Tekshiriladigan O nuqtasidan osib qo'yilgan jismni muvozanat vaziyatidan 5 – 30 gradusga og'dirib qo'yib yuboriladi (2 - shakl). Shu hol 2 – 3 marta takrorlanadi, to uning to'la tebranishi sodir bo'lgunicha, so'ngra mayatnik muvozanat vaziyatidan maksimal masofaga siljigach to'la tebranishlar soni n xisoblana boshlanadi va shu paytda sekundamer yurgizib yuborilib, tebranish uchun ketgan vaqt aniqlanadi.
   
4. 
   Bir marta tebranish uchun ketgan vaqt tebranish davri (n – marta tebranish uchun ketgan vaqt) nisbatdan topiladi.
   
5. 
   Tekshiriladigan jismning osilish nuqtasi O dan o'tuvchi SZ o'qqa nisbatan inersiya momenti (7) formula yordamida aniqlanadi.
   
6. 
   Tekshirilayotgan jism og'irlik markazi S nuqtadan o'tgan SZ o'qqa nisbatan inersiya momenti (9) formula yordamida aniqlanadi.
   
7. 
   Tekshiriladigan jismning og'irlik markazi S nuqtadan o'tgan inersiya radiusi (10) formula yordamida aniqlanadi.
   
8. 
   Xisoblash va o'lchash natijalari quyidagi jadvalga yoziladi.
   

Tar. Rak	R, kg	n – teb soni	Т, с	a, m	Jz kg.m	Jcz kg.m	n, ayl	Рсz
1
2

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Tebranma harakat deb nimaga aytiladi, uning turlarini ayting.
   
2. 
   Tebranma harakatning qanday turlari mavjud?
   
3. 
   Fizik mayatnik deb nimaga aytiladi?
   
4. 
   Fizik mayatnikning harakatining differensial tenglamasi qanday ifodalanadi?
   
5. 
   Fizik mayatnikning tebranish davri deb nimaga aytiladi?
   
6. 
   Uning tebranish davri bilan chastota orasida qanday bog'lanish bor.
   
7. 
   Qattiq jism inersiya momenti deb nimaga aytiladi?
   
8. 
   Tajribani o'tkazishdan maqsad nima?