Мустақил иш мавзу: операцион тизим хавфсизлиги тушунчаси

Жадваллар билан ишлаш – бу тизимнинг хавфсизлиги ва хавфсизлигини таъминлайдиган ядронинг имтиёзидир.
Unix ОТ билан ишлашда фойдаланувчи каталогларга бирлаштирилган кўплаб маълумот объектларига ёки файлларга кириш ҳуқуқига эга. Unix файл тизими иерархик тузилишга эга.
Unix ОТда тўрт хил файллардан фойдаланилади: оддий, махсус, каталоглар ва ОТнинг баъзи версияларида ишлатиладиган FIFO-файллар (First In – First Out). Оддий файлларда фойдаланувчи маълумотлари сақланади. Махсус файллар кириш-чиқиш қурилмалари билан ўзаро муносабатларни ташкил қилиш учун мўлжалланган. Ҳар қандай қурилмага кириш махсус (диск) файлга хизмат сўрови сифатида амалга оширилади. Каталоглар тизим томонидан файл тузилишини қўллаб-қувватлаш учун ишлатилади. Каталогларнинг ўзига хос хусусияти шундаки, фойдаланувчи уларнинг таркибини ўқий олади, лекин фақат ОТ каталогларга ёзиши ва каталог тузилишини ўзгартириш мумкин.
Unix ОТнинг оддий файл тизимининг схемаси 2-расмда келтирилган. Unix ОТда амалга оширилган маълумотларни ҳимоя қилишнинг асосий механизмларини кўриб чиқамиз.

2-расм. UNIX ОТ файл тизими схемаси
Тизимга киришни бошқариш. Фойдаланувчи абонентлар рўйхатига киритилганида, тизимга кириш учун рўйхатдан ўтиш номи (идентификатор) ва фойдаланувчи идентификаторини тасдиқлаш учун хизмат қилувчи парол берилади. Unix ОТнинг баъзи версияларида идентификатор ва паролга қўшимча равишда тизимга уланадиган телефон рақамини киритишингиз керак. Тизим маъмури ва фойдаланувчи паролни passwd буйруғи билан ўзгартириши мумкин. Ушбу буйруқни киритганингизда, ОТ жорий паролни сўрайди ва кейин янги паролни талаб қилади. Агар таклиф қилинган парол тизим талабларига жавоб бермаса, паролни киритиш сўрови такрорланиши мумкин. Агар таклиф қилинган парол қониқарли бўлса, ОТ паролнинг тўғри киритилганлигига ишонч ҳосил қилиш учун уни яна киритишингизни сўрайди.
Киришга рухсат берилган фойдаланувчилар /etc/passwd ҳисоб қайдномасида кўрсатилган. Ушбу матнли файл қуйидаги маълумотларни ўз ичига олади: фойдаланувчи номи, шифрланган парол, фойдаланувчи идентификатори, гуруҳ идентификатори, дастлабки жорий каталог ва буйруқ таржимони сифатида ишлатиладиган файлнинг номи. Парол одатда DES-алгоритми ёрдамида шифрланади.