Мустақил иш мавзу: операцион тизим хавфсизлиги тушунчаси

UNIX ОПЕРАЦИОН ТИЗИМИДА ХАВФСИЗЛИК
Unix операцион тизими вақтни тақсимлаш режимида ишлайдиган кўп фойдаланувчили кўп дастурли операцион тизимлар тоифасига киради. Unix ОТга хос бўлган бой хусусиятлар уни дунёда энг оммабоп ҳолга келтирди. Unix ОТ деярли барча турдаги компютерларда ишлайди.
Unix ОТда ишни ташкил этиш иш, бошқарув ва ресурсларни сарфлаш бирлиги сифатида кетма-кет жараён тушунчасига асосланади. Ядро ичидаги жараёнларнинг ўзаро таъсири (бу жараён ядрони дастур сифатида чақиради) корринтинлар принципига мувофиқ содир бўлади. Жараён ичидаги ҳисоб-китоблар кетма-кетлигига қатъий риоя қилинади: жараён, хусусан, кириш-чиқишни фаоллаштира олмайди ва у билан параллел равишда ҳисоблашни давом эттира олмайди. Бундай ҳолда сиз параллел жараённи яратишингиз керак.
Unix ОТ ядроси иккита асосий қисмдан иборат: жараёнларни бошқариш ва қурилмаларни бошқариш. Жараённи бошқариш ресурсларни захирага олади, жараёнларни бажариш тартибини белгилайди ва хизмат сўровларини қабул қилади. Исталган вақтда исталган фойдаланувчи дастури (жараён) ёки ОТ буйруғи бажарилади. Вақтнинг ҳар бир нуқтасида фақат битта фойдаланувчи жараёни фаол, қолганлари эса тўхтатиб қўйилган бўлади. Unix ядроси жараёнлар эҳтиёжларини қондиришга хизмат қилади.
Жараён - бу бажариш босқичидаги дастур. Баъзи бир вақтнинг ўзида битта ёки бир нечта жараёнлар дастурга мос келиши мумкин ёки уларнинг ҳеч бири мос келмаслиги мумкин. Жараён тизим ядросининг махсус жадвалида ҳисобга олинган объект ҳисобланади. Жараённинг энг муҳим маълумотлари икки жойда сақланади: процесс жадвалида ва фойдаланувчи жадвалида, шунингдек, бу жараён контексти деб номланади. Жараён жадвали ҳар доим хотирада бўлиб, ҳар бир жараён учун битта элементни ўз ичига олади, бу жараённинг ҳолатини акс эттиради: хотира манзили ёки алмаштириш манзили, ўлчами, жараённинг идентификаторлари ва уни ишга туширган фойдаланувчи. Ҳар бир фаол жараён учун фойдаланувчи жадвали мавжуд ва унга фақат ядро дастурлари мурожаат қилиниши мумкин (ядро ҳар бир фаол жараён учун битта контекстни сақлаб қолади). Ушбу жадвалда жараённи бажариш жараёнида зарур бўлган маълумотлар мавжуд: фойдаланувчи ва файлга кириш ҳуқуқини аниқлаш учун фойдаланиладиган гуруҳ идентификация рақамлари, жараён томонидан очилган барча файллар учун тизим файллари жадвалига ҳаволалар, кўрсаткичли дескрипторлар жадвалидаги жорий каталогнинг коди кўрсатгичи ва турли вазиятларга реакциялар рўйхати. Агар жараён тўхтаб қолса, контекстга кириб ва ўзгартириб бўлмайди.
Unix ОТ файл тизими каталоглари фойдаланувчилар томонидан "яширин" ва ОТ механизмлари билан ҳимояланган. Unix ОТда файлни ташкил қилишнинг яширин қисми бу файлнинг кўрсаткичли дескрипторидир, унда файлнинг жойлашуви, узунлиги, файлга кириш усули, файлни яратиш тарихи билан боғлиқ саналар, эгасининг идентификатори ва бошқалар кўрсатилади.