Mustaqil ish-1 Bajardi: Usanov Mamadali

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI


“KOMPYUTER INJINIRINGI” FAKULTETI
“geoaxborot texnalogiyalari”
fanidan
MUSTAQIL ISH-1
Bajardi:Usanov Mamadali
Fan o‘qituvchisi: Shokirov F.Sh.
SAMARQAND _ 2023
Mavzu: Yerni masofadan zondlash
Reja:
1.Yerni masofadan turib zondlash
2.Masofadan zondlashning ilovalari

3.Asosiy qurilmalarni ko'rib chiqish 

Markaz Yerni masofadan zondlash uchun qoʻllaniladigan 6 ta optik va 3 ta radarli sunʼiy yoʻldoshdan iborat boʻlgan sunʼiy yoʻldosh turkumini boshqarish stansiyasidan iborat.

“Oʻzbekkosmos” agentligi ishchi guruhi Fransiyaning Tuluza shahriga tashrifi doirasida “Airbus Defence & Space” kompaniyasi kosmik yerusti infratuzilmasi, geoaxborot maʼlumotlarini qayta ishlash markazi bilan tanishdi.
Markaz Yerni masofadan zondlash uchun qoʻllaniladigan 6 ta optik va 3 ta radarli sunʼiy yoʻldoshdan iborat boʻlgan sunʼiy yoʻldosh turkumini boshqarish stansiyasidan iborat. Ushbu stansiya barcha parvozlarni boshqarish, sunʼiy yoʻldosh orbitalarini boshqarish va suratga olish boʻyicha vazifalarni belgilash asosiy nuqtasidir. Taqdimot chogʻida butun dunyo boʻylab yerusti stansiyalari koʻp boʻlishiga qaramay, ular barchasi qabul qilish uchun ishlashi va faqat shu stansiya sunʼiy yoʻldoshlarni boshqarish imkoniyatiga ega ekani taʼkidlandi.

Keyinchalik yerni masofadan zondlash sunʼiy yoʻldoshlaridan maʼlumotlarni qabul qilish uchun moʻljallangan yerusti stansiyasi koʻrsatildi. Stansiya diametri 5,5 metr boʻlib, uni tashqi muhit taʼsiridan himoya qiluvchi gumbaz mavjud. Yerusti stansiyasi 2300 km.gacha ishlash radiusiga ega, bu antenna ishlash radiusida uchuvchi bir nechta sunʼiy yoʻldoshlardan maʼlumotlarni qabul qilish imkonini beradi.
Keyinchalik, sunʼiy yoʻldoshlardan olingan maʼlumotlarni qayta ishlash boʻyicha segment namoyish etildi. Maʼlumotlar piksel yigʻish, sozlash, geobogʻlash kabi bir qator ishlov berish bosqichlaridan oʻtadi. Segment soʻrov boʻyicha ishlov berilmagan tasvirlar yoki tayyor ortofotolar, relef va hudud raqamli modeli, 3D yer modellarini taqdim etishi mumkin. Qabul qilingan maʼlumotlar tahlil segmentiga oʻtkaziladi.
Markaz qishloq, suv xoʻjaligi, oʻrmon xoʻjaligi, ekologiya, geologiya, yerdan foydalanish kabi turli sohalardagi muammolarni hal qilish uchun yerni masofadan zondlash maʼlumotlarini qayta ishlash koʻnikmalarini namoyish etadi.
Fransiya tomoni taklifi asosida virtual stansiyadan foydalanish orqali yerusti stansiyasini joylashtirish boʻyicha maslahatlashuvlar oʻtkazildi. Loyihani amalga oshirish umumiy muddati barcha texnik hujjatlarni tasdiqlash, oʻrnatish va ishga tushirish, agentlik mutaxassislarini oʻqitish muddatlarini hisobga olgan holda kamida 2 yilni tashkil etadi.
“Airbus DS GEO Intelligence” kompaniyasi sunʼiy yoʻldosh turkumi doirasida Oʻzbekiston manfaatlari uchun Yerni masofadan zondlash sunʼiy yoʻldoshini yaratish imkoniyati muhokama qilindi. Ushbu mexanizm kompaniya Oʻzbekiston hududidagi barcha turkumlariga eksklyuziv egalik huquqini va Oʻzbekiston sunʼiy yoʻldoshidan “Airbus DS GEO Intelligence” kompaniyasi orqali maʼlumotlarni birgalikda sotish imkonini beradi.
Agentlik tomonidan mahalliy mutaxassislar malakasi va texnik salohiyatini oshirish muhimligini taʼkidladi. “Airbus DS GEO Intelligence” kompaniyasi agentlik xodimlari uchun qisqa kurslar oʻtkazish imkoniyatini tasdiqladi.
Avvalroq Starlink sunʼiy yoʻldosh Interneti Oʻzbekistonda taxminan 2023-yilda ishlay boshlashi, bu haqda SpaceX veb-saytidagi interaktiv xaritasida maʼlum qilingan.

Yerni masofadan zondlash (ER) - bu har xil turdagi tasvirlash uskunalari bilan jihozlangan yer, aviatsiya va kosmik vositalar yordamida Yer yuzasini kuzatish . Suratga olish uskunasi tomonidan qabul qilingan to'lqin uzunliklarining ishlash diapazoni mikrometrning fraktsiyalaridan ( ko'rinadigan optik nurlanish) metrgacha ( radio to'lqinlar ) oralig'ida. Sezgi usullari passiv bo'lishi mumkin, ya'ni quyosh faolligidan kelib chiqadigan er yuzasidagi ob'ektlarning tabiiy aks ettirilgan yoki ikkilamchi issiqlik nurlanishidan va yo'nalish ta'sirining sun'iy manbai tomonidan boshlangan ob'ektlarning stimulyatsiyalangan nurlanishidan foydalangan holda faol bo'lishi mumkin.Kosmik kemadan olingan masofaviy zondlash ma'lumotlari atmosfera shaffofligiga yuqori darajada bog'liqlik bilan tavsiflanadi . Shuning uchun kosmik kema turli diapazonlarda elektromagnit nurlanishni aniqlaydigan passiv va faol turdagi ko'p kanalli uskunalardan foydalanadi. 
1960-1970-yillarda uchirilgan birinchi kosmik kemaning masofadan zondlash uskunalari. iz turi edi - o'lchov maydonining Yer yuzasiga proyeksiyasi chiziq edi. Keyinchalik panoramali masofadan zondlash uskunalari paydo bo'ldi va keng tarqaldi - skanerlar, o'lchov maydonining Yer yuzasiga proektsiyasi chiziq. Yerni masofaviy zondlash kosmik kemalari Yerning tabiiy resurslarini o'rganish va meteorologiya muammolarini hal qilish uchun ishlatiladi . Tabiiy resurslarni o'rganish uchun kosmik kemalar asosan optik yoki radar uskunalari bilan jihozlangan, ikkinchisining afzalliklari shundaki, u atmosfera holatidan qat'i nazar, kunning istalgan vaqtida Yer yuzasini kuzatish imkonini beradi (ingliz tiliga qarang).