Mustaqil ish bajardi: 1B-2022 Konchilik ishi talabasi O’rozmatov Akmal Nukus-2022

ularni qazib olish uchun kon atrofida ko`pgina chuqur drenaj quduqlari qazib yer osti suvining sathi keskin pasaytiriladi, buning oqibatida katta maydonlarda yer osti suvlari kamayib qolib tuproq qaqraydi va o`simliklar qurib qolish hollari kuzatiladi; karyerlar portlatilganda ko`tarilgan chang havoni ifloslaydi va tarqalib yerga tushib tuproqni zaharlaydi; shaxta va konlardan suvni chiqarib tashlash natijasida tevarak atrofdagi yer osti yer usti suvlarining kimyoviy tarkibi buziladi. Chiqarib tashlangan kon-shaxta suvlari yer usti suv havzalarini ifloslashi bilan u yerdagi barcha tirik organizmlarga zarar yetkazadi. Faqatgina Surxandaryodagi shargun ko`mir shaxtasi daryoga yilida 1,9 mln. kub metr iflos suv tashlaydi.

ularni qazib olish uchun kon atrofida ko`pgina chuqur drenaj quduqlari qazib yer osti suvining sathi keskin pasaytiriladi, buning oqibatida katta maydonlarda yer osti suvlari kamayib qolib tuproq qaqraydi va o`simliklar qurib qolish hollari kuzatiladi; karyerlar portlatilganda ko`tarilgan chang havoni ifloslaydi va tarqalib yerga tushib tuproqni zaharlaydi; shaxta va konlardan suvni chiqarib tashlash natijasida tevarak atrofdagi yer osti yer usti suvlarining kimyoviy tarkibi buziladi. Chiqarib tashlangan kon-shaxta suvlari yer usti suv havzalarini ifloslashi bilan u yerdagi barcha tirik organizmlarga zarar yetkazadi. Faqatgina Surxandaryodagi shargun ko`mir shaxtasi daryoga yilida 1,9 mln. kub metr iflos suv tashlaydi.

Yuqorida aytib o`tilgan kon-shaxta ishlarining zarariga ko`pgina misollarni keltirish mumkin. Masalan, kon-shaxtalar atrofi drenaj qilinib, yer osti suvlari sathi pasatirilganda Kursk magniy anomaliyasida 100 km. dan ortiq radiusda parma quduqlari suvi juda kamayib qolgan, polshada esa buning natijasida 1215 kv.km maydondagi quduqlar umuman suv bermay quygan.

60-yillarda shaxta suvlari bilan Don daryosiga yiliga 200t. gacha tuzlar va 5000 t. sulfat kislotasi tushgani aniqlangan.

Ikkilamchi xomashyolardan foydalanish faqatgina ularning yer ostidagi zahiralarini iqtisod qilib qolmay, balki u atrof muhitning tabiatiga yetkaziladigan ziyonni ham kamaytiradi. Shu bilan birga bunday usul iqtisodiy jihatdan ancha arzonga tushadi. Masalan, 1 tonna metallomni eritib, undan metall prokati olishda rudadan eritib olishga qaraganda atmosferaga chiqariladigan chiqindilar 86% ga, suvga tashlanadigan chiqindilar 70% ga, metallning qoldiq chiqindilari esa 97% ga kamayadi. 1 tonna eski pokro`shkalarni qayta ishlashdan 400 kg. sintetik kauchuk tejaladi, 1 tonna eski polietilen plenkasini qayta ishlash 1,1 tonna etilen va 3 tonna benzinni tejaydi, 1 tonna qog`ozni makulaturadan ishlab chiqish 4,5 m. kub yog`ochni, 100 kg. oltingugurtni va 350 kilovatt elektroenergiyani tejaydi, bunda atmosferaning ifloslanishi 85%ga, suvning ifloslanishi esa 40% ga kamayadi.