Mustaqil ish fan nomi: Mikroiqtisodiyot. Makroiqtisodiyot

Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига (қисқариши ёки ортишига) таъсир қилмайдиган харажатлар доимий харажатлар дейилади.
Ишлаб чиқаришнинг ҳар бир даражасида доимий ва ўзгарувчи харажатлар йиғиндиси умумий харажатлар (УХ)ни ташкил қилади.
Ўзгарувчи харажатлар (ЎХ) деб ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсир қиладиган харажатларга айтилади.
ЎХ
ДХ
УХ
УМУМИЙ ХАРАЖАТЛАР
Доимий харажатлар
Ўзгарувчи харажатлар
Корхона тўлов мажбуриятлари
Хомашё
Солиқлар
Материаллар
Амортизация ажратмалари
Ёнилғи
Ижара ҳақи
Транспорт хизмати
Қўриқлаш хизмати харажатлари
Ишчилар иш ҳақи ва шу кабилар учун харажатлар
Бошқарув ходимлари маоши ва ҳ.к.
TC
VC
FC
C
Q
0
VC
FC
TC
бу ерда: ЎУХ – ўртача умумий харажатлар;
УХ – умумий харажатлар;
М – ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдори.
бу ерда: ЎДХ – ўртача доимий харажатлар;
ДХC – доимий харажатлар суммаси.
М – ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдори.
бу ерда: ЎЎХ – ўртача ўзгарувчи харажатлар;
ЎХC – ўзгарувчи харажатлар суммаси.
бу ерда: СҚХ – сўнгги қўшилган харажат;
∆УХ – умумий харажатларнинг ўзгариши;
∆М – маҳсулот миқдорининг ўзгариши.

Ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдори, дона	Корхона харажатлари, минг сўм			Ўртача харажатлар, сўм
	Доимий харажатлар	Ўзгарувчи харажатлар	Умумий харажатлар	Доимий харажатлар	Ўзгарувчи харажатлар	Умумий харажатлар
0	100	0	100	100000	0	100000
100	100	120	220	1000	1200	2200
200	100	240	340	500	1200	1700
300	100	360	460	333	1200	1533
400	100	490	590	250	1225	1475
500	100	640	740	200	1280	1480
600	100	810	910	167	1350	1517

С
ЎУХ
ЎЎХ
ЎДХ
0
Q
М
ЎУХ = ЎДХ + ЎЎХ.
ишлаб чиқарувчи фойдаси (Фич) – бу маҳсулот таннархи (Т) ва улгуржи нархи (Ну) ўртасидаги фарқдан иборат:
Бундан кўринади-ки, маҳсулот бирлигидан олинадиган фойда иккита асосий омилга боғлиқ бўлади:
1) маҳсулот таннархи даражаси;
2) улгуржи нархлар даражаси.
Таннарх – бу маҳсулотнинг ҳар бир бирлигини ишлаб чиқариш учун сарфланган харажатларнинг пулдаги ифодасидир.

Сарфланган ишлаб чиқариш воситалари қиймати (ҚИВ)	Иш ҳақи (ИҲ)	Ялпи фойда (Фя)
Маҳсулот таннархи (Т)
Маҳсулот қиймати (Қ)

Ялпи фойда
Солиқлар
Хайрия ва бошқа фондлар
Соф фойда
Кредит учун фоиз
Ижара ҳақи
Тадбиркор-лик даромади
Ижтимоий фондлар
Кадрлар тайёрлаш
Атроф-муҳит муҳофазаси
Жамғариш
Бухгалтерия фойдаси
Ташқи харажатлар
Ички харажатлар
Иқтисодий фойда
Меъёрдаги фойда
Бухгалтерия атамаси бўйича
Умумий пул тушуми
Иқтисодий атама бўйича
Умумий пул тушуми
Ташқи харажатлар