Mustaqil ish Mavzu: O‘zbekistondagi investitsion muhit. Toshkent-2023 Reja

2. O‘ZBЕKISTONDA INVЕSTISTSION FAOLIYATNI TARTIB BO‘YICHA QONUNCHILIK ASOSI.
2020-yil 26-yanvardan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2019-yil 25-dekabrda imzolangan “Investitsiyalar va investisiya faoliyati to‘g‘risida”gi O‘RQ-598-sonli O‘zbekiston Respublikasi Qonuni kuchga kirdi. Ushbu hujjat xorijiy va mahalliy investorlar tomonidan amalga oshiriladigan investitsiyalar va investitsiya faoliyati sohasidagi munosabatlarni tartibga soladi. Qonun O‘zbekiston qonunchiligi tizimidagi investitsiyalar va investitsiya faoliyatining huquqiy asoslari, tamoyillari, turlari va shakllarini, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi hukumati bilan investitsiya shartnomasini boshlash, tuzish, ijro etish va bekor qilish masalalarini belgilab beradi. Shu bilan birga, investitsiya faoliyati sohasidagi atamalar va ta’riflar umume’tirof etilgan xalqaro-huquqiy hujjatlarga muvofiqlashtiriladi.Ilgari mamlakatimizda investitsiyalar va investitsiya faoliyati sohasidagi munosabatlar uchta asosiy qonun bilan tartibga solingan:
- “Xorijiy investitsiyalar to‘g‘risida”,
- 1998 yilda qabul qilingan "Chet ellik investorlar huquqlarini himoya qilish kafolatlari va chora-tadbirlari to‘g‘risida"; Va
- "Investitsiya faoliyati to‘g‘risida" 2014 yil;
- shuningdek, 50 dan ortiq qonunosti hujjatlari.

Biroq, investitsiyalar va investitsiya faoliyati sohasida amalga oshirilgan islohotlarni hisobga olgan holda, shuningdek, yuqoridagi qonunlar investorlarga to‘liq yerkin investitsiya kiritish imkonini bermaganligidan kelib chiqib, amaldagi qonunchilikning tarqoqligi sababli vazirlik tomonidan ilgari amalda bo‘lgan uchta qonunning eng yaxshilarini o‘zida mujassam etgan yagona yagona O‘zbekiston Respublikasi Qonuni.Qabul qilingan hujjatda eski qonunlardan farqli o‘laroq, kontseptual apparat imkon qadar aniq va aniq ifodalangan, bu esa o‘z navbatida investitsiya biznesi uchun shaffof va ochiq muhitni o‘rnatadi. Shunday qilib, ilgari qonunchilikda "to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar" tushunchasi yo‘q edi, bunday ibora ko‘pincha qonun osti hujjatlarida qo‘llanilgan O‘zbekiston Respublikasining “Investitsiyalar va investisiya faoliyati to‘g‘risida”gi qonuni 12 bob va 69 moddadan iborat. Unda davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari belgilab qo‘yilgan bo‘lib, unga ko‘ra investorlarga investitsiya soliq imtiyozlari, investitsiya subsidiyalari berilishi mumkin, bu qonun qabul qilingunga qadar bo‘lmagan. Endilikda respublikaning xorijdagi davlat organlari, diplomatik vakolatxonalari va konsullik muassasalari investorlarni barcha savollari bo‘yicha xabardor qiladi va maslahat beradi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Tadbirkorlik subektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha vakil zimmasiga masalalarni suddan tashqari va sudgacha bo‘lgan tartibda hal etishda ko‘maklashish yuklanadi.

Bundan tashqari, investitsiya faoliyati subyektlari huquqlari va investitsiyalarni himoya qilishning davlat kafolatlarini ta’minlash tartibi belgilandi, unga ko‘ra davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari investisiya faoliyati subyektlari faoliyatiga aralashishga haqli emas. Investorlarning investitsiyalari va boshqa aktivlari milliylashtirilmaydi, investorlarga o‘z mablag‘larini tekin o‘tkazish kafolatlanadi.Ushbu qonun, agar keyingi qonun hujjatlari investitsiya qilish shartlarini yomonlashtirgan bo‘lsa, investorlarga qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda 10 yil muddatga investitsiya kiritilgan kundagi amaldagi qonun hujjatlari qo‘llanilishini belgilaydi.Yangi qonun normalarida xorijiy investorlarga qo‘shimcha huquq va kafolatlar berilgan. Masalan, xorijiy investitsiyalar uchun shart-sharoitlar respublikamiz yoki boshqa davlatlarning yuridik va jismoniy shaxslari uchun sharoitlardan kam qulay bo‘lishi mumkin emas. Xorijiy investorlar O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlarida nazarda tutilgan shartlarda yashash uchun ruxsatnoma va (yoki) “investitsiya vizasi”, ularning oila a’zolari esa “investitsiya vizasi” amal qilish muddatiga tashrif vizasi olish huquqiga ega. O‘zbekiston Respublikasi.Qonun xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar faoliyatining huquqiy asoslarini belgilab beradi, masalan, ularga muvofiq, qonun hujjatlari darajasida, birinchi marta xorijiy korxonalarga xorijiy investitsiyalar kiritilishi shart bo‘lgan chora ko‘zda tutilgan. kamida 15 foiz. O‘z ehtiyojlari uchun olib kirilayotgan mol-mulk davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan e’tiboran ikki yil mobaynida bojxona to‘lovlaridan ozod qilinadi.
– Qonunda u kuchga kirgunga qadar amalga oshirilgan investitsiyalarga faqat investor uchun eng qulay shart-sharoitlar nuqtai nazaridan qo‘llanilishi belgilab qo‘yilgan, ya’ni qonun respublikada investisiya muhitini yaxshilashga qaratilganini yana bir bor tasdiqlaydi. U investitsiyalar va investitsiya faoliyatini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlarini belgilaydi, unga ko‘ra investorlarga soliq to‘lovlarini ma'lum muddatga kamaytirishi mumkin bo‘lgan investitsiya solig'i krediti berilishi, so‘ngra kredit summasi va foizlarni bosqichma-bosqich to‘lashi mumkin. O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi bilan.
Shuningdek, zarur muhandislik-kommunikatsiya sharoitlari, soliq va bojxona imtiyozlari shaklida investitsiya subsidiyasini olish imkoniyati ham nazarda tutilgan. Ularga imtiyozlar va preferensiyalar berilishi mumkin (obektlarni imtiyozli yoki nol sotib olish qiymatida o‘tkazish, soliq va to‘lov imtiyozlari, kreditlar bo‘yicha foiz stavkalarini subsidiyalash).
Qonunga ko‘ra, investitsiyalar quyidagi turlarga bo‘linadi:
kapital - asosiy fondlarni yaratish va takror ishlab chiqarish, shu jumladan qurish, modernizatsiya qilish, rekonstruksiya qilish, texnik qayta jihozlash va moddiy ishlab chiqarishning boshqa shakllarini rivojlantirish;
moliyaviy - qimmatli qog‘ozlarni, shu jumladan aksiyalar, korporativ, infratuzilma, davlat obligatsiyalari va boshqalarni sotib olish;
ijtimoiy - inson salohiyati, malakasi, ishlab chiqarish tajribasi va nomoddiy ne’matlarning boshqa shakllarini rivojlantirish.
Bu investitsiya yo‘nalishlarini aniqlashtirish va ularning ahamiyatiga ko‘ra turli turdagi rivojlanish dasturlarini shakllantirishni ta’minlaydi.
Qonun investitsiyalarning quyidagi shakllarini nazarda tutadi:
– yuridik shaxslarni tashkil etish yoki ularning ustav fondlarida (ustav kapitalida), shu jumladan mol-mulk va ulushlarni (ulushlarni) sotib olish yo‘li bilan aksiyadorlik bilan ishtirok etish.
- O‘zbekiston Respublikasi rezidentlari tomonidan chiqarilgan qimmatli qog‘ozlarni, shu jumladan qarz majburiyatlarini sotib olish.
- konsessiyalarni, shu jumladan tabiiy resurslarni qidirish, o‘zlashtirish, qazib olish yoki ulardan foydalanish bo‘yicha konsessiyalarni olish, shuningdek mahsulot taqsimoti to‘g‘risidagi bitimda ishtirok etish.
- mulk huquqi, shu jumladan intellektual mulk, mualliflik huquqlari, patentlar, tovar belgilari, foydali modellar, sanoat namunalari, firma nomlari va nou-xau, gudvilga, shuningdek savdo va xizmat ko‘rsatish obYektlariga, yer bilan birga ular joylashgan maydonlarga bo‘lgan huquqlar. joylashgan.
- yer uchastkalariga (shu jumladan, ijara asosida) va boshqa tabiiy resurslarga egalik qilish va ulardan foydalanish huquqini olish.
Investorlar investitsiyalarni qonun hujjatlariga zid bo‘lmagan boshqa shakllarda ham amalga oshirishlari mumkin.
Investitsion faoliyat investitsiyalarning turli shakllarining kombinatsiyasi orqali amalga oshirilishi mumkin. Investitsiyalar dastlabki yoki qayta investitsiya qilinadigan shakllarni o‘zgartirish ularning investit
siyalar sifatidagi malakasini o‘zgartirmaydi.