Mustaqil ish mavzu: Yarim o’tkazgichli asboblarning sinflanishi

Yarim о‘tkazgichlar xaqida umumiy tushunchalar.

Tabiatda mavjud bо‘lgan mikroskopik jismlar molekulalardan, molekulalar esa atomlardan tuzilgandir. (1-rasmga qarang)

Atomlar yadrosi ''musbat'' zaryadlangan, yadroning atrofida elektron aylanib turadi, uning zaryadi ''manfiy''dir. Yadro bilan elektronlar orasida tortishish kuchi doimiy о‘zaro muvozanat holatida turadi.



1-rasm. 1 – Propton (musbat zarracha), 2 – Neytron (zaryadsiz), 3 – Elektron (manfiy zarracha)

Atom yadrosi atrofida elektronlar ma’lum orbita bо‘ylab harakatlanadi. Orbitadagi har bir elektron ma’lum energiyaga ega. Kimyoviy elementlarda elektronlarning orbitalar bо‘ylab harakatlanishiga qarab, ular shartli ravishda о‘tkazgichlar, dielektriklar va yarim о‘tkazgichlarga bо‘linadi.

Ўткazgichlar	Dielektriklar	Yarimо‘tkazgichlar
Jismda elektr zaryadlari sirt bо‘yicha erkin harakatlana olsa, bunday jismlar о‘tkazgichlar deb yuritiladi.	Jism atomida elektronlar yadro bilan mustahkam bog‘langan bо‘lsa, bunday jism dielektriklar (izolyatorlar) deyiladi.	О‘tkazgich va dielektriklar orasidagi jismlar yarimо‘tkazgichlar deyiladi. Yarim о‘tkazgichga kremniy,
О‘tkazgichlarga metallarni hamma turi, elektrolitlar, tо‘zlar, kislotalar, ishqoriy eritmalar va qizdirilgan gazlar kiradi.	Dielektriklarga qaxrabo, ebonit, shisha, chinni, kauchuk, moylar, oltingugurt, slyuda, normal sharoitdagi gazlar kiradi.	germaniy, tellur, metall oksidlari, sulfidlar va boshqa shu kabi xossalarga ega bо‘lgan moddalar kiradi.

Mаgnit mаydoni hаm, elektr mаydonigа о‘xshаb elektron hаrаkаtigа tа’sir kо‘rsаtishi mumkin. Аgаr hаvosiz muhitdа (vаkuumdа) elektron, elektr mаydonidа kо‘ndаlаng hаrаkаt qilsа u musbаt elektrod ''аnod'' tomongа qаrаb og‘аdi.(2-rаsm)

2 –rasm.