Mustaqil ishi bajardi: Xoliqulov Shohruh. Qabul qildi: Ibragimov Nodir tuitkf 2020

MUSTAQIL ISHI

Bajardi: Xoliqulov Shohruh.

Qabul qildi: Ibragimov Nodir

TUITKF - 2020

Электр энергия манбалари турлари.

Режа:

1. Қайта тикланувчи энергия манбалари

2. Қайта тикланмайдиган энергия манбалари Қайталанувчи энергия манбалари.

Бирор жисм (қаттиқ, суюқ ва газ ҳолатида) ўз энергиясини, энергияни бошқа турга айлантирувчи мосламага узатиб яна ҳаракатда бўлса ҳамда ўз энергиясини ҳоҳлаган марта узатиб ўзи йўқолиб кетмаса бундай манбага қайта тикланувчи энергия манбалари дейилади (шамол, қуёш, сув сатҳининг кўтарилиб тушиши, тўлқинлар, кичик- ва мини-ҳамда микроГЕСлар, геотермал, космик, биоёқилғи, водород ва квант).

Қайталанмайдиган энергия манбалари. Органик ёкилғилардан бир марта фойдаланилгандан сунг ундан кайта фойдаланиб булмайди. Шунинг учун уларни қайталанмайдиган энергия манбалари ҳам деб аталади (органик ёқилғилар-нефт маҳсулотлари, тошкўмир ва бошқа ҳар хил қаттиқ ёқилғилар, газ, атом ва бошқалар).

Анаънавий энергия манбалари. Амалий жиҳатдан бошка энергия турларига караганда электроэнергия олиш осон ва ишлаб чикилган электро-энергияни узок масофаларга узатиш имкони булган манбаларига анаънавий энергия манбалари дейилади (органик ёқилғилар-нефт маҳсулотлари, тошкўмир ва бошқа ҳар хил қаттиқ ёқилғилар, газ, атом ва бошқалар).

Ноанаънавий энергия манбалари. Органик ёқилғиларда ишлайдиган анаънавий энергия манбалари ўрнини босиб электр энергияси (ёки бошқа зарур турдаги энергия) олиш имконини берадиган, ҳозирча кенг қўлланилмайдиган усул, қурилма ёки иншоотларга ноанаънавий энергия манбалари дейилади (шамол, қуёш, сув сатҳининг кўтарилиб тушиши, тўлқинлар, кичик- ва миниҳамда микроГЕСлар, геотермал, космик, биоёқилғи, водород ва квант).

Иссиқлик, гидравлик ва гидроаккумулясион, тўлқинлар, геотермал, атом, қуёш, шамол, биомасса ва бошқа энергия турлари.

Иссиқлик электростанциялари (ИЕС), органик ёқилғилар(кўмир, нефт маҳсулотлари ва газ)ни ёқиш натижасида ҳосил бўладиган иссиқлик энергиясини электроенергияга айлантириб берувчи энергетик агрегатлардир. Органик ёқилғилардан бир марта фойдаланилгандан сунг ундан қайта фойдаланиб бўлмайди.

Шунинг учун уларни қайталанмайдиган энергия манбалари ҳам деб аталади. Қайталанмаганлиги учун улардан тежабтергаб фойдаланиш хамда уларнинг ўрнини босадиган бошқа арзон электроенергия олиш мумкин булган усуллардан фойдаланиш лозим. Шунинг билан бир каторда, иссиклик электростансиялариниг чиқиндилари атрофмуҳитга катта зарар этказади.

Атом электростанциялари (АЭС) атом (ядро) энергиясини электроен-ергияга айлантириб беради. Атом реактори энергия генератори ҳисобланади. АЕС ядро ёқилғиси(ўран, плутоний ва бошқалар)да ишлайди. Ядро ёқилғисининг заҳиралари органик ёкилғилар заҳираларидан катта миқдорда кўпдир.

Сув энергияси. Гидроэлектростансиялар (ГЭС) – гидротехник иншоотлар ва энергетик жиҳозлар мажмуасидан иборат бўлиб, уларнинг ёрдамида сув оқими энергияси электроенергия айлантириб берилади. ГЭСларни куриш натижасида ҳам атроф муҳитга зарар этказилади: дарёлар оқими тўсилиши билан уларнинг ўзани ўзгариб кетади, жуда катта майдон сув остида қолади, флора ва фаунага катта зарар этказилади. Иссиқлик энергетикасига қараганда сув оқими энергиясининг асосий хусусиятларидан бири, унинг қайталаниб туришидир.

ГЭСларнинг яна бир тури, насос ва турбиналар бир-бирига жойлаштирилиб ишлатиладиган гидроаккумуляцион ГЭСлардир. Бундай ГЭСларнинг юқори бефи сув омбори ёки дарё бўлиши мумкин.Юқори беф сифатида юқорида жойлашган кўл (оқмайдиган) ёки махсус сунъий қурилган кичик сув омбори бўлиши мумкин.