Mustaqil ishi mavzu: Mustaqillik yillarida tarix fanini o'qitishning muammolari

Tarix fanini o'qitish uslubiyati masalalariga to'xtaydigan bo'lsak,
Tarix o'qitish uslubiyoti ilmiy pedagogik fan bo'lib, u o'quvchilarga tarixdan puxta bilim berish, ularni xuquqiy demokratik mamlakat ko'rishlikda maktabda o'qitiladigan. Tarix kursining maqsadi, ta'lim -tarbiya vazifalari, mazmuni, usul va usullarini hamda tarix o'qitishning eng zarurli vositalarini belgilab beradi. Tarix o'qitish uslubiyatining asosiy fan sifatida o'rganishdan ko’zda tutilgan maqsad maktab kegusida o'qituvchi bo'lib chiqadigan o’quvchilarni maktabda tarix o'qitishning ilmiy tomonlari bilan qurollantirishdan iborat.
Tarix o'qitish uslubiyati o'zining mustaqil tekshirish predmetiga ega. Maktabda tarix fanining o'qitilishi va o'qitish jarayonining o'rganilishi tarix o'qitish uslubiyatining predmetini tashkil etadi. 0'qitish jarayonining o'rganilishi tarix o'qitish uslubiyati fanini tashkil etadi.
O'qitish jarayonining ob'ektiv sur'atda rioya etadigan o'zining qonuniyatlari bor. Ularni bilib olish va ta'lim tarbiya jarayonida bu qonuniyatlarga rioya qilish, ulardan oqilona foydalanish maktabda tarix o'qitishni ilmiy asosda olib borishning zarurli shartidir.
Maktabda tarix kursining maqsadi, ta'lim -tarbiyalik vazifalarining muvaffaqqiyatli ro'yobga oshirilishi o'qitisning mazmuniga, uning g'oyaviy -siyosiy va nazariylik jihatdan pishiq bo'lishiga aloqador bo'lgani kabi, o'quvchilarning tarix kursini o'zlashtirish saviyasi hanuz navbatida o'qitishning ilmiy asosda, maqsadga yarasha tashkil qilinishiga, o'qituvchining o'rganadigan mavzuning maqsadi ta'lim -tarbiya vazifalari va mazmuniga mos keladigan ta'lim shakllari, o'qitish usullari hamda vositalaridan qay darajada maqsadga yarasha foydalana bilishiga bog'liqdir. Tarix o'qitish uslubiyati o'qitish jarayonining tuzilmaviy bo'limlari o'rtasidagi qat'iy takrorlanadigan o'zaro aloqa va bog'lanishlarda ko'rinadigan bo'lg'usi qonuniyatlarni ochib beradi va tarix o'qitish jarayonini takomillashtirishda ulardan foydalanish yo’l-yo'riqlarini ham namoyish qiladi.Tarix fani va tarix o'qitish uslubiyoti o'zining bo'lak o'rganish ob'ekti, vazifasi hamda izlanish usuliga ega. Tarix fani insoniyat jamiyatining rivoji jarayonini o'rganadi. Insoniyat jamiyatinig taraqqiyot qonunlarini bilish o'tmish va hozirgi zamonni yaxshilash fahmlab olishga, kelajakni avvaldan ko'rishga imkoniyat beradi.
Tarix o'qitishda o'quvchilarning yoshi, bilimi, fikrlash qobiliyati va umumiy ruhiy faoliyatini e'tiborga olmasdan turib, ularning o'qish faoliyatiga samarador ta'sir etib bo'lmaydi. Shuning sababidan uslubiyat psixologiya fani bilan chambarchas bog'langan.
Tarix o'qitish uslubiyoti o'qitishda yaxshi natijalarga erishi, o'quvchilarning tarixiy materialini puxta o'zlashtirish bilan ruhiy faoliyati o'rtasidagi qonuniyatlarni bog'lanishlarni ham o'rganadi. O'quvchilarga ta'lim -tarbiya berishda ruxiyat (psixologiya ) faniga suyanadi, o'quvchilarning ruhiy faoliyatin o'rganishda psixologik tekshirish uslularidan foydalanish yo'llardan foydalanish yo'llarini ham yoritib beradi. Tarix o'qitish uslubiyoti o'rganadigan eng zarurli qonuniyatlardan biri o'qitish jarayonining rivojlanish qonuniyati dir. Bu rivojlanish ta'lim jarayonida o'quvchilarning qiziqishliki, bilimi, ko'nikma va malakalari hamda tafakkóming yuksalib borishinida ko'rinadigan bo'ladi, ayni bitta vaqtda o'quvchilarning atroflicha yanada yetilishishin ta'minlaydi. Tarix o'qitish uslubiyoti ham boshqa fanlar satri fan texnika va madaniyatningimiz rivoji, ilg'or o'qituvchilarning tajribalari asosida yuksalib va rivojlanishlashib brogan tomonga ta'lim jarayonining qonuniyatlari o'qitish va o'raginshni tashkil etishding yangi uslubiy usullari va vositalari haqida o'qituvchilarning bilimlarida teranlashib boradi, ularning pedagogic maxoratini egallashlari uchun yanada qulayroq sharoit yaratib beradi.
Tarix darsiga qo'yiladigan zamonaviy taqozolar, darsturlari, unituzilishi, tarix bo'yicha sinfdan tashqari yumushlar, ularni tashkil etishding shakl va metodlari, tarix o'qitish samaradorligin oshirishlik kabi zarurli muammolar jaritiladi. O'zbeksdan tarixini o'rganish o'quvchilarni ajdodlarimizding ko'p mingyillik madaniy va ma'naviy meroslari, ularni jahon ilmiy o'ylashi va madaniyatningi rivojlanishiga qo'shgan katta hissasi bilan tanishtirish, madaniyatningimizning Benazir allomalari nomlarini hurmat bilan tilga olish, ular bilan maqtanishga, milliy iftixor ruhini singdirishga yordam beradi.
Tarix fanining bu guruhdagi oʻrni uning tadqiqot predmeti va usullari bilan belgilanadi. Turli ijtimoiy va gumanitar fanlar jamiyat hayotining alohida jihatlarini oʻrgansa, tarix fanining tadqiqot obʼyekti — aholi, jamiyat, mamlakat, davlat hayotining oʻtmishi va hoziri haqidagi faktlarni yigʻish, taxlil qilish, toʻplangan bilimlarni maʼlum bir tizimga solish va nazariy jihatdan umumlashtirishdir. Tarix fani oʻtmishda sodir boʻlgan jarayon va hodisalar orasidagi oʻzaro bogʻliqlik, ularning ildizi, tarixni harakatlantiruvchi sabablar, uning mantigʻi va maʼnosini koʻrish imkonini beradi. Ijtimoiy va gumanitar fanlar tarix tadqiqotlari natijalariga tayanadi. Fanlararo yondashuv jamiyat haqidagi yaxlit tasavvurni shakllantirib, oʻtmishni va hozirni anglash orqali jamiyat rivoji istiqbolini koʻra bilishdek muhim vazifani xal qiladi. Tarix fanida, boshqa fanlarda boʻlganidek, muqarrar ixtisoslashuv amalga oshmoqda. Hozirgi zamon tarix fani alohida boʻlimlar va sohalardan tashkil topgan bilimlar majmuidir. Tarix fanining tarixini tarixshunoslik fani oʻrganadi. Tarix- bo'lib o'tgan hodisa va voqealarni tahlil etib va tafsir qilib, o'xshash nuqtalarni bir-biriga bog'lab, voqelikka va kelajak kunlar uchun ibratli foyda olish, imkoni bo'lgan darslarni chiqarib olish uchun to'xtalib o'tish, demakdir. Tarix mashhur voqea-hodisalar, davlatlar, oldingi avlodlar va asrlar aks etilgan xabarlardir. Masalan, bir davlatning paydo bo'lishi yoki bir podshohning taxtga kelishi y obir olimning olamdan o'tishi yo shunga o'xshash narsalardir.
Davlat tomonidan pedagog kadrlar malakasini oshirish jarayonini tizimli tashkil qilish asnosida ta’lim sifatini oshirishga urinishlar kuzatilmoqda. Biroq o‘tgan vaqt mobaynida o‘qituvchilar malakasini oshirish institutlari bildirilgan ishonchni oqlash o‘rniga amaldagi byurokratik-korrupsion tizimning bir bo‘lagiga aylanib qoldi. Qisqacha aytganda, pedagog kadrlar malakasini oshirishdan ko‘zlangan maqsadga to‘liq erishishning imkoni bo‘lmadi.