Мусулмонларнинг таназзули сабаб дунё нималарни йўқотди?

Илмий маънавий ҳаракатларнинг 
моддий ғоялари: 
Ана шу моддийлик руҳини ҳозирги 
замондаги оврўполиклар ўйлаб чиқарган 
ёки янгилаган сиёсий, ижтимоий ва 

---

ахлоқий тузумларининг барчасида гувоҳи 
бўласиз. Ҳатто кейинги вақтларда 
Оврўподаги одамларни жуда банд қилиб 
қўйган маънавий ҳаракатнинг руҳи ҳам 
моддиюнчиликка асосланган бўлган. 
Шунинг учун ҳам у Оврўподаги бошқа 
саноатлар ва фанлар сингари саноат ва 
фанга айланиб қолган. Унинг мақсади 
руҳнинг ажоиботларини кузатиш ва 
унинг сир – асрорларидан хабардор 
бўлиш, ўлганларнинг руҳи билан 
сўзлашиш, нафсга ором бериш ва ўйин – 
кулгудир. Унинг мусулмон шарқидаги 
тасаввуф ҳамда маънавий ҳаракатларга 
хилоф ўлароқ нафсни поклаш, қалбни 
сайқаллаш, Аллоҳдан қўрқиш, эзгу амал, 
ўлимга ҳозирлик кўриш, ҳаётнинг 
қийинчиликларига сабр – бардош қилиш 
ва нафсни тийиш билан ҳеч ҳам алоқаси 
йўқ эди. Ғарбда одамлар ўз жонларини 
қурбон қиладиган амаллар ҳам 
Аллоҳнинг розилиги учун қилинадиган 
амаллардан фарқли ўлароқ худди шулар 
сингари яхши ном қолдириш, шон – 

---

шуҳрат топиш, тарихда номини 
қолдириш, одамларга ўзини кўрсатиш, 
қилган иши билан ўз халқига мақтаниш, 
ватанини улуғлаш ва шодланиш каби 
моддий мақсадларга бориб тақалади. 
Зотан мусулмон одам ўзининг амалига 
бир оз бўлсада риё ва шуҳратпарастлик 
аралашиб қолишидан қўрқади учун ҳам 
уни беркитади. У Аллоҳ таолонинг: 
«Сен:«Сизга амаллари юзасидан энг 
зиёнкорларнинг хабарини берайми? Улар 
бу дунё ҳаётидаёқ сайъи-ҳаракатлари 
ботил бўлган, ўзлари эса, гўзал иш 
қиляпман, деб ҳисоблайдиганлардир», 
дегин. Ана ўшалар Роббилари оятларига 
ва унга рўбарў келишга куфр 
келтирганлардир. Бас, уларнинг амаллари 
ҳабата бўлди. Қиёмат куни уларга ҳеч 
қандай вазн бермасмиз», яна: «Ва қилган 
амалига келиб, уларни тўзон каби сочиб 
юборурмиз» деган сўзларини эшитган. 
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи 
васалламдан бири мардлик ва бошқаси 
риё учун жанг қилаётган кишилар 

---

ҳақида: «Уларнинг қайси бири 
Аллоҳнинг йўлида?» деб сўрадилар. Бас 
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: 
«Кимда ким Аллоҳнинг калимаси юксак 
бўлсин учун жанг қилса ана ўша 
Аллоҳнинг йўлидадир», дедилар. Умар 
ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ўз дуосида: 
«Эй Аллоҳим, амалимнинг барчасини 
солиҳ қилгин, унинг барчасини Сенинг 
Юзинг учун холис қилгин, унда Ўзингдан 
бошқаси учун ҳеч бир насиба қилмагин», 
дер эди. Бу умматнинг солиҳларнинг ўз 
ибодатларини ва садақаларини махфий 
қилишга бўлган уринишлари тарих ва 
сийрат китобларида маълум ва 
машҳурдир.