Mutaxassis nutqining kommunikativ sifatlari

O`qituvchi nutqiy madaniyatining muhim belgilaridan biri o`z fikrini to`g’ri, mazmunli bayon qila olishidir. Adabiy tilning fonetik, orfoepik, leksiksemantik va grammatik me`yorlari talablariga to`la mos keladigan nutq to`g’ri nutqdir. Nutqning to`g’riligini belgilovchi omillar quyidagilardan iborat:

• 
  1. Nutqda adabiy til me`yorlariga to`la rioya qilish.
  
• 
  2. So`z va iboralarni to`g’ri talaffuz qilish.
  
• 
  3. So`z urg’usi va mantiqiy urg’uga e`tibor berish.
  
• 
  4. Intonatsiya (ohang) va pauza (to`xtam)ga diqqat qilish.
  
• 
  5. So`zlarning aytilishidagi tafovutlar (samimiy, kinoyali, norozi, o`ksinish, masxaralash, quvonch) anglay olish.
  
• 
  6. Sinonim va terminlarni to`g’ri qo`llay olish.
  
• 
  7. Sintaktik me`yor-gapni mantiqiy bog’lash va ega, kesim mosligiga e`tibor qaratish.
  
• 
  8. Frazeologizm (ibora) lardan oqilona foydalanish.
  
• 
  9. Grammatik me`yor gap tuzish qoidalariga rioya qilish, o`zak va qo`shimchalarni qo`shishda xatoga yo`l qo`ymaslik, kelishik qo`shimchalarini o`z o`rnida qo`llash.
  

Aniq nutq ham so`zlovchini maqsadga erishtiruvchi muhim vosita sanaladi. Aniq nutq tuza olish uchun quyidagi qoidalarga rioya qilish zarur:

Aniq nutq ham so`zlovchini maqsadga erishtiruvchi muhim vosita sanaladi. Aniq nutq tuza olish uchun quyidagi qoidalarga rioya qilish zarur:

• 
  1. So`z ma`nosiga e`tibor berish.
  
• 
  2. Omonim, ko`p ma`noli so`zlarni qo’llay bilish.
  
• 
  3. Mantiqiy jihatdan voqelikka zid tushadigan so`zlarni aytmaslik.
  
• 
  4. So`zlar tartibiga rioya qilish (so`zlarni o`z o`rnida qo`llash)
  
• 
  5. So`zni to`g’ri tanlash.
  
• 
  6. Ixcham aniq, lo`nda jumlalar tuzish (sarlavha, rejalar).
  

Fikriy noaniqliklar quyidagi hollarda uchraydi:

Fikriy noaniqliklar quyidagi hollarda uchraydi:

• 
  So`z ma`nosiga yetarli e`tibor bermaslik natijasida.
  
• 
  Paronimlar ma`nosini bilmaslik natijasida.
  
• 
  Mantiqiy jihatdan voqelikka zid bo`lgan tushuncha ifodalovchi so`zlarni yonma-yon ishlatish natijasida.