Mutaxassis xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti malaka ishi

Abduqayumov Shohruh Shavkatjon o‘g‘li 

                                                                                                                                                                                                                                                               

 

o‘rganadilar. Ma’lum vaqtdan keyin yonidagi o‘rtog‘i bilan bir-birining ma’lumotini 

o‘rganadi. 

Belgilangan vaqt tugagach, 4 ta o‘quvchi bir biriga ma’lumotlarini o‘rgatadilar. 

O‘qituvchi  tomonidan  vaqt  belgilanib,  vaqt  tugaganligi,  endi  yonidagi  sherigiga 

o‘rgatishini eslatib, aytib boradi. Mashq tugagach, o‘qituvchi quyidagi savollar bilan 

o‘quvchilarga  murojaat  qilishi  mumkin:  ushbu  mashq  sizga  nimasi  bilan  yoqdi 

va nimalari foydali bo‘ldi? (O‘quvchilar o‘z javoblarini aytadilar). 

Bu  mashq  orqali  o‘quvchilar  o‘tilgan  mavzularni  yodga  oladilar. 

O‘zlashtirmagan o‘quvchilar bo‘lsa, ular ham bilib oladilar. 

«Aql  charxi»  usulida  o‘quvchilarning  mantiqiy  fikrlash  qobiliyatlari,  nutqi 

rivojlanadi,  tez  va  to‘gri  javob  berish  malakasi  shakllanadi.  Bu  mashqda  ikki  yoki 

uchta  o‘quvchidan  iborat  guruhlar  ishtirok  etadi.  Birinchi  o‘quvchi  mavzuga  oid 

terminlardan  birini  aytadi,  ikkinchi  o‘quvchi  birinchi  o‘quvchi  aytgan  terminni 

qaytaradi va o‘zi ham bitta termin aytadi. Uchinchi o‘quvchi avvalgi ikkita terminni 

qaytaradi  va  bitta  termin  qo‘shib  aytadi.  Navbat  birinchi  o‘quvchiga  keladi.  Qaysi 

o‘quvchi adashib ketsa yoki, aytilgan terminni qaytarib aytsa, o‘yindan chiqadi. Bu 

o‘yinni  tashkil  etishda  –  maqsad  aniq  bo‘lishi  va  o‘quvchilarning  qaysi  bilim, 

ko‘nikma va malakalarni egallashlariga e’tibor qaratilishi lozim. Masalan: ot – so‘z 

turkumiga tegishli so‘zlarni ayting: 

1-o‘quvchi: bulbul. 

2-o‘quvchi: bulbul-qarg‘a. 

3-o‘quvchi: bulbul-qarg‘a-mushuk. 

1-o‘quvchi: bulbul-qarg‘a-mushuk-ota. 

2-o‘quvchi: bulbul-qarg‘a-mushuk-ota-opa. 

3-o‘quvchi: bulbul-qarg‘a-mushuk-ota-opa-uka va hokazo. 

Xuddi  shu  taxlitda  “So‘z  turkumlari”,  “Otlarning  egalik  qo‘shimchalari  bilan 

qo‘llanilishi”,  “Otlarning  kelishik  qo‘shimchalari  bilan  qo‘llanilishi”,  “Ot  yasovchi 

qo‘shimchalar”  va  boshqa  mavzularni  o‘rganishda  ham  bu  mashqdan  foydalanish 

mumkin. Bu mashqlar takrorlash va umumlashtirish darslarida qo‘l keladi. Darslarda 

bunday  metodlarni  qo‘llash  bola  shaxsiga  munosabatni  yanada  yaxshilaydi,  turli 

xarakterdagi bolalar bilan ham til topa olishni uddalaymiz. Ular guruhlarda ishlash 

orqali  bir  birlarining  fikrlarini  tinglaydilar,  ma’qullaydilar  va  hamjihatlikka 

o‘rganadilar. 

---