Mutaxassisligi bo’yicha jiyanberdiev merojiddinning nogironligi bo‘lgan bolalarni ijtimoiylashtirishning intеgrativ mеxanizmlari mavzusidagi

Uchinchi bob bo‘yicha xulosalar
Ushbu bobning maqsadi nogironligi bo‘lgan bolalarni oilaviy ta’lim muassasasida muvaffaqiyatli ijtimoiylashtirish shartlarini aniqlash edi.
Nogironligi bo‘lgan bolalarni bolalarni ijtimoiylashtirish muammosini o‘rganish jarayonida ijtimoiylashuv muammolari aniqlandi, " nogironligi bo‘lgan bolalarni bolalarni ijtimoiylashtirish" tushunchasiga ta'rif berildi va bir qator xulosalar qilindi:

• 
  nogiron bolalarni ijtimoiylashtirish - bu bolalarning jamiyat hayoti uchun zarur bo‘lgan ma'lum qadriyatlarni va umume'tirof etilgan xatti-harakatlar normalarini egallashi va o‘zlashtirishi uchun jamiyatga integratsiyalashuvi. Nogiron bolalarni muvaffaqiyatli ijtimoiylashtirishning shartlaridan biri ularni mustaqil hayotga tayyorlash, ularni qo‘llab-quvvatlash va "kattalar hayoti" ga kirishiga yordam berishdir, buning uchun birinchi navbatda oilada pedagogik va Ta’lim sharoitlarini yaratish kerak. bolalarni ijtimoiy moslashtirish muassasalari;
  
• 
  ijtimoiylashuvning asosiy muammosi - bu hissiy-irodaviy sohadagi og‘ishlar, ijtimoiy o‘zaro ta'sirning buzilishi, o‘ziga ishonchsizlik, o‘zini o‘zi tashkil etish va maqsadlilikning pasayishi, umumiy qabul qilingan xatti-harakatlar normalarini shakllantirish.
  

XULOSA
Mamlakatimizning nogironligi boʻlgan shaxslar huquqlarini himoya qilish sohasidagi davlat siyosatining ustuvor yoʻnalishlaridan biri – nogironligi boʻlgan shaxslarga Konstitutsiyamizda nazarda tutilgan fuqarolik, iqtisodiy, siyosiy va boshqa huquq va erkinliklarni amalga oshirishda xalqaro huquqning umumeʼtirof etilgan normalari hamda prinsiplari, shuningdek Oʻzbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalariga muvofiq boshqa fuqarolar bilan teng imkoniyatlarni taʼminlash hisoblanadi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2021-yil 22-fevral kuni BMT Inson huquqlari boʻyicha kengashining 46-sessiyasidagi nutqida imkoniyati cheklangan shaxslarning oʻz qobiliyatini toʻla roʻyobga chiqarish masalalari boʻyicha Mintaqaviy kengash tuzish taklifini xalqaro hamjamiyat eʼtiboriga havola etar ekan, Oʻzbekistonda alohida ehtiyojga ega boʻlgan shaxslarning huquqlarini taʼminlashga jiddiy eʼtibor qaratilayotganini taʼkidlagani bejiz emas[4, b.4.].
Tahlillar shuni koʻrsatmoqdaki, nogironligi boʻlgan shaxslar huquqlarini taʼminlash hamda himoya qilish masalalari bugungi kunda Oʻzbekiston Respublikasining 200 dan ortiq normativ-huquqiy hujjatlari bilan tartibga solinmoqda. Bu oʻrinda Konstitutsiya, 40 dan ortiq qonun va 160 dan ortiq qonunosti hujjati koʻzda tutilgan.
2020-yil 15-oktyabrda “Nogironligi boʻlgan shaxslarning huquqlari toʻgʻrisida”gi qonun qabul qilindi. Joriy yilda Nogironlar huquqlari toʻgʻrisidagi Konvensiya (Nyu-York, 2006-yil 13-dekabr) ratifikatsiya qilindi.
Ushbu tadqiqotning maqsadi nogironligi bo‘lgan bolalarni oilaviy Ta’lim muassasasida muvaffaqiyatli ijtimoiylashtirish shartlarini aniqlash edi. Nogironligi bo‘lgan bolalarni bolalarni ijtimoiylashtirish muammosini o‘rganish jarayonida ijtimoiylashuv muammolari aniqlandi, " nogironligi bo‘lgan bolalarni bolalarni ijtimoiylashtirish" tushunchasiga ta'rif berildi va bir qator xulosalar qilindi:
1) nogiron bolalarni ijtimoiylashtirish - bu bolalarning jamiyat hayoti uchun zarur bo‘lgan ma'lum qadriyatlarni va umume'tirof etilgan xatti-harakatlar normalarini egallashi va o‘zlashtirishi uchun jamiyatga integratsiyalashuvi. Nogiron bolalarni muvaffaqiyatli ijtimoiylashtirishning shartlaridan biri ularni mustaqil hayotga tayyorlash, ularni qo‘llab-quvvatlash va "kattalar hayoti" ga kirishiga yordam berishdir, buning uchun birinchi navbatda oilada pedagogik va Ta’lim sharoitlarini yaratish kerak. bolalarni ijtimoiy moslashtirish muassasalari;
2) ijtimoiylashuvning asosiy muammosi - bu hissiy-irodaviy sohadagi og‘ishlar, ijtimoiy o‘zaro ta'sirning buzilishi, o‘ziga ishonchsizlik, o‘zini o‘zi tashkil etish va maqsadlilikning pasayishi, umumiy qabul qilingan xatti-harakatlar normalarini shakllantirish;
3) ijtimoiylashuv jarayonida bola jamiyatda hayot uchun zarur bo‘lgan fazilatlarga ega bo‘ladi, muayyan qadriyatlar va xatti-harakatlar shakllarini o‘rganadi. Shu bilan birga, u ijtimoiy xulq-atvor va shaxslararo munosabatlar normalarini o‘zlashtirishda, tegishli ijtimoiy rol va funktsiyalarni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni egallashda faol ishtirok etadi;
4) sotsializatsiyaning asosiy vazifalari jamiyatda hayot uchun zarur bo‘lgan qadriyatlar va umumiy qabul qilingan xatti-harakatlar normalarini, kommunikativ va ijtimoiy kompetentsiyani shakllantirish va muvaffaqiyatli sotsializatsiyaning eng samarali usuli bu o‘yin.
Tadqiqot jarayonida o‘rganish davomida eksperimental ish olib borildi. Ushbu ishlanmaning maqsadi bolalarga ijtimoiy moslashishda amaliy yordam ko‘rsatishdan iborat edi: hissiy munosabat va xulq-atvor stereotiplarining buzilishlarini bartaraf etish, bola va tengdoshlar o‘rtasidagi to‘liq aloqalarni qayta tiklash, shuningdek, vazifalarni hal qilishning mumkin bo‘lgan usullarini aniqlash.
Eksperimental ish nazariy tahlil xulosalarini tasdiqladi. Eksperimental ish jarayonida olingan natijalar va xulosalarga asoslanib, ishonch bilan aytish mumkinki, agar ijtimoiy moslashuv uchun ma'lum sharoitlar yaratilgan bo‘lsa, Ta’lim muassasasida eshitish qobiliyati buzilgan bolalarni ijtimoiylashtirish jarayoni yanada muvaffaqiyatli bo‘ladi; agar ijtimoiylashtirish va jamiyatga integratsiyalashuvi bo‘yicha ishlar eshitish qobiliyati buzilgan bolalarning psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda qurilgan bo‘lsa; agar siz bolaning shaxsiyatini shakllantirishning maxsus tanlangan usullari va usullaridan foydalansangiz.
Tadqiqot natijalariga asoslanib, biz eshitish qobiliyati zaif bolalarni ota-onalar, o‘qituvchilar va o‘qituvchilarga ijtimoiylashtirish bo‘yicha tavsiyalarni taklif qildik.
Shunday qilib, tadqiqotda belgilangan maqsadlarga erishildi. Tadqiqotning dastlabki holatida ilgari surilgan gipoteza tasdiqlandi.
Biroq, ushbu tadqiqot nogiron bolalarning ijtimoiylashuvi muammosini hal qilishga da'vo qilmaydi.
Tadqiqotning amaliy ahamiyati shundan iboratki, eshitish qobiliyati zaif bolalarni oilada va Ta’lim muassasasida ijtimoiylashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan va asoslantirilgan. Ushbu tadqiqot materiallaridan nogiron bolalarni maxsus ta’lim muassasalarida ijtimoiylashtirish usullarini ishlab chiqishda, shuningdek, nogiron bolalar bilan tuzatish ishlari bo‘yicha mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlashda foydalanish mumkin.