Mutaxassislik terminlarining uch tilli lug’atini tuzish. 1-mavzu: kirish. Pedagogning kasbiy nutqi kasbiy madaniyatning tarkibiy qismi sifatida reja

8-mavzu:Ixtisoslikka oid matn tarjimasining muammolari.
Reja:

1. 
   Ixtisoslikka oid matnlar ustida ishlash.
   
2. 
   Tarjima sirlari, muammolari.
   
3. 
   Mutaxassislik terminlarining uch tilli lug`atini tuzish.
   

“Tarjimashunoslik problematikasi (muammolar majmui – E.O)daquyidagi munosabatlar haqida gap boradi: 1 Asl nusxa bilan tarjimatillari o‘rtasidagi munosabat (bu yerda qiyosiy tilshunoslik erishgan yutuqlardan foydalaniladi). 2 Asl nusxa bilan tarjima o‘rtasidagi mazmun va shakl munosabati (boshqa tillardagi formalarning estetik funksiyalarini aks et- tiliirish) – bu yerda adabiyotshunoslik, qiyosiy.Tarjimaning bosh xossasi uning boshqa til vositalari bilan qayta
yaratishdan iborat ijodiy jarayon, so‘z san’ati ekanligidadir. Chunkisan’atning boshqa turlari (tasviriy san’at, musiqa, raqs) tarjimasiz hambarchaga tushunarlidir.“Tarjima tushunchasining ma’nosi juda keng. Bir tildan ikkinchitilga badiiy adabiyot: she’r, dramatik va nasriy asarlar, fanning turli-tuman sohalariga doir ilmiy va ilmiy-ommabop kitoblar, diplomatiyahujjatlari, rasmiy qog‘ozlar, siyosiy arboblarning maqolalari va notiqlarning nutqlari, gazeta materiallari, boshqa-boshqa tillarda so‘zlashuvchi, “tilmoch”ning xizmatiga muhtoj bo‘lgan kishilarning suhbatlari tarjima qilinadi, kinofilmlar o‘giriladi”1.Har qanday tarjima oldiga ikki talab qo‘yiladi:
– asliyatda ifodalangan fikr tarjimada ham to‘la, aniq vata’sirchan tarzda o‘z akasini topishi kerak;
– tarjima o‘zi o‘girilgan til me’yorlariga mos kelishi kerak.Tarjima jarayonida ikki holat yuz beradi: tarjima qilinayotgannarsani dastavval tushunish, aniqlash va talqin qilish kerak. Bu ona
tilida sodir bo‘ladi – bunda tarjima unsurlari yuz beradi. Ikkinchidan,tarjima qilish uchun asar o‘girilayotgan tilde muvofiq ifodavositalarini topish lozim. Bular: so‘z, so‘z birikmalari, Grammatik shakllar.Tarjima qilinayotgan matn yoki nutqning qandayligidan qat’iy nazar, bir tildan boshqasiga o‘girilayotgan har qanday tarjima uchunumumiy bo‘lgan ikki holat bor:1 Tarjimonning maqsadi – asl nusxa tilini bilmagan kitobxon(yoki tinglovchi)ni o‘sha asar matni (yoki og‘zaki nutq mazmuni)bilan iloji boricha to‘la, mukammal tanishtirish.Filologik nazariya filologiyani o‘rganish, til rivoji hamda klassikbadiiy-tadqiqotlarga tayanadi. Ular asosan ona tili va chet tillariniqiyoslash va chog‘ishtirish bilan, xususan, funksional yozishmalar,stilistik va ritorik adabiy janrlar bilan bog‘liq.Filologik nazariya tarjima tili, adabiy tahlil hamda filologikyondashuvga asoslanadi. Ular shunchaki yanada bir qadam borib, matnshaklini tuzatish o‘rniga tarjima tili va asliyat tili bilan moslashtiradihamda ekvivalentlik hosil qilishga intiladi. Tarjima filologiknazariyalari mavjud barcha turdagi stilistik va ritorik birliklar bilanqorishib keladi.
Reysga ko‘ra ekvivalent tushunchasi ustiga qurilgan tilnazariyalari davri matn, undan tashqari so‘z va gaplar tegishli darajadaolinishi shart. Tarjima nazariyasida matn turlarining xususiyatlari vafunksional xususiyatlarga Reissning o‘z fikrlari. Har bir matn asosiyturdagi xususiyatlari sifatida quyidagicha umumlashtirilishi mumkin:Informatsion: Bu ochiq-oydin aloqador faktlar bilan bog‘liqbo‘lgan: axborot, bilim, fikr va hokazo ma’lumot uzatish uchunishlatiladigan til o‘lchovi, mantiqiy yondashuv hisoblanadi; aloqadiqqat markazida kontent yoki "mavzu" asosiy hisoblanadi.Ifodali: Bu ijodiy tarkibini anglatadi, bu erdagi muallif tilidaestetik o‘lchovdan foydalaniladi.Operativ: Maqsad, o‘quvchini ma’lum bir tarzda matnni qabul
qilishga ishontirish yoki murojat, ogohlantirish uchun bo‘lgan xulq-atvordir.Audiomedial: Bu filmlar va qo‘shimcha vizual tasvirlar, musiqaBoshqa vazifalarni Visual Yoki og‘zaki reklamalar orqali anglatishdir.
Reys (20 asr) maxsus tarjima usullarini matn turiga ko‘rata’riflash. Bu usullar sifatida quyidagicha taklif kiritish mumkin:
1 Tarjima nazariyasida tarjima matni to‘liq uzatilishi, yokitarjima matnining konseptual mazmuni ochib berilishi kerak. Kerakbo‘lgan hollarda nasriy tarjimadan foydalangan maqul.
2 Tarjima nazariyasida matinni ifodali tarjima qilish, estetikShaklivabadiiybo‘yoqdorliginiko‘rsataolishhamkerak.Tarjimaning aniqligi tarijimoning mahoratidandir.3 Tarjima nazariyasiga asosan, kitobxonlar uchun tushunarli vakitobxonga qiziq bo‘lgan asarlarni tarjima qilish maquldir.4 Audiomedial matnlar qo‘shimcha usullarni: visual tasvir vamusiqa bilan yozilgan so‘zlarni talab qiladi. Matn turlari nazariyasidafilm tarjimalaridan tashqari, tarjimaning quyi darajalarini ham ko‘rish
mumkin.