Muvozanat modeli. Reja: Kirish Keynsning makroiqtisodiy muvozanat nazariyasi asoslari

Avtonom xarajatlar mul’tiplikatori.
Avtonom xarajatlarning xar kanday o`sishi, ya`ni ΔA = Δ (S+I+G+Xn)mul`tiplikator samarasi xisobiga yalpi daromadlarning ko`prok miqdorga (ΔY) oshishiga olib keladi.
Avtonom xarajatlar mul`tiplikatori muvozanatli YAMM o`zgarishning avtonom xarajatlarning xar kanday komponenti o`zgarishiga nisbatini ko`rsatadi: m = ΔY/ΔA:Bu erda: m - avtonom xarajatlar mul`tiplikatori;ΔY–muvozanatli YAIMning o`zgarishi;
ΔA – avtonom xarajatlarning Y o`zgarishiga boglik bo`lmagan o`zgarishi.Mul`tiplikator - yalpi daromadlar avtonom xarajatlarning dastlabki o`sishi (kamayishi)dan necha marta ortik o`sganligini (kamayganligi) ko`rsatadi.Avtonom iste`mol ΔS_A miqdorga o`ssa, bu yalpi xarajatlar va daromadlar (U) ning o`sha miqdorda o`sishiga olib keladi. Bu esa, o`z navbatida iste`molning ikkinchi marta (daromadlar oshishi xisobiga) MRS x ΔS<sub>A</sub> miqdorda o`sishiga olib keladi. Keyinchalik yalpi xarajatlar va daromadlar MRSxΔS_A miqdorda yana o`sadi. SHunday kilib, «daromad-xarajat» ko`rinishidagi doiraviy aylanish bo`yicha jarayon davom etaveradi.ΔSA↑>AD↑Y↑C↑AD↑Y↑C↑AD↑Y↑va xokazo.
Ushbu oddiy vaziyatdan ko`rinib turibdiki, yalpi daromadlar (Y), avtonom iste`molning dastlabki o`zgarishi ΔSA↑ ga nisbatan bir necha marta ko`p o`zgaradi. Bu shuni bildiradiki, S, I, G yoki Xp miqdorlardagi oddiy o`zgarishlar xam ishlab chiqarish xajmi va bandlik darajalarida katta o`zgarishlarga olib kelishi mumkin. SHunday kilib, mul’tiplikator iqtisodiy beqarorlik omili xisoblanadi. SHuning uchun xam davlatning byudjet-solik siyosatidagi asosiy vazifalardan biri bo`lib, o`rnatilgan barkarorlashtirgichlar tizimini yaratish xisoblanadi. Bu tizim iste`molga chegaralangan moyillikni kamaytirish orkali multiplikatsiya samarasini pasaytiradi.Mul’tiplikator samarasi moxiyatini kuyidagi misolda ko`rib chikamiz. Aytaylik, dastlab iqtisodiyotga investitsiyalar miqdori 5 mlrd. so`mga ko`paysin. Bu, o`z navbatida ish haqqi, renta, foyda ko`rinishda uy xo`jaliklari daromadiga aylanadi. Agar iste`molga chegaralangan moyillikni 0,75 ga yoki 75 %ga teng deb olsak. Uy xo`jaliklari bu daromadning 75 foizini, ya`ni 3,75 mlrd. so`mni iste`mol xarajatlariga sarflaydi, qolgan 1,25 mlrd. so`mni jamgaradi. Sarflangan 3,75 mlrd. so`m boshqalar uchun daromad xisoblanadi. O`z navbatida ular xam 3,75 mlrd. so`mning 75 foizini iste`mol uchun sarflaydilar va 25 foizini jamgaradilar. Bu jarayon oxirgi so`m jamgarilmaguncha davom etadi.
YAMM (YAIM)ni to’liqbandlilikning noinflyatsion darajasiga kadar o`stirish uchun jami talab (jami xarajatlar) ko`paytirilishi zarur bo`lgan miqdor retsession uzilish deyiladi. Ishlab chiqarishda to’liqbandlikka erishish va retsession uzilishni yo’qotish uchun jami talabni ragbatlantirish va muvozanatni «A» nuktadan «V» nuktagacha surish lozim. Bu erda muvozanatli yalpi daromadning o`sishi ΔU kuyidagiga teng bo`ladi: