Muxammadjonova g. M., Hamdamova n. A. Enzimologiya

 
Apoferment va Xoloferment 
Fermentlarning oqsildan tashkil topgan qismi apoferment deyiladi va 
faollikga ega emas. 
Xoloferment-oqsil va oqsil bo’lmagan qismning kompleks xolatiga aytiladi 
va u faol xisoblanadi 

---

39 
 
9-rasm. Fermentlarning funksional jixatdan tuzilishi 
Fermentlarning funkstional jixatdan quyidagicha tuzilgan (9-rasm): 
1. 
Aktiv markaz – aminokislota qoldiqlaridan tashkil topgan (odatda 12-
16) bo’lib, substrat molekulasiga to’g`ridan-to’g`ri bog`lanish va katalizni amalga 
oshiradi. 
Aktiv markazda ikkita sayt mavjud: 
Zanjir (aloqa) – substratning faol markazga ulanishi va yo’nalishi uchun 
mas’ul; 
Katalitik – reakstiyani amalga oshirishga bevosita javobgardir. 
2. Allosterik markaz – aktiv markazdan ajralgan, fermentlarning faolligini 
tartibga soluvchi markaz bo’lib, barcha fermentlarda ham mavjud emas. 
Oddiy fermentlarda quyidagi aminokislotalar R faol markazning 
shakllanishida ishtirok etadi: 
NH
2
+
– liz, arg. Murakkab:
COO
-
- dikarbon kislotalar. 
NH - gist. + kofaktorы 

---

40 
S – sis. 
OH – ser, tir. 
 
 
Fermentning aktiv markazi [Maler va Kordes sxemasi]: 
 
 
Faol markazi serin aminokislotasidan tashkil topgan fermentlar 
 
Ferment 
Tartib 
Ximotripsin 
gli-asp-
ser
-gli-gli 

---

41 
Tripsin 
gli-asp-
ser
-gli-pro 
Trombin 
asp-
ser
-gli 
Elastaza 
asp-
ser
-gli 
Butirilxolinesteraza 
gli-glu-
ser
-ala 
Astetilxolinesteraza 
glu-
ser
-ala 
Ishqoriy fosfataza ( E .coli) 
tre-asp-
ser
-ala-ser 
Subtilizin (B. subtilis) 
gli-tre-
ser
-met-ala 
Proteaza (Asp. orizae) 
tre-
ser
-met-ala 
Fosfoglyukomutaza 
tre-ala-
ser
-gis-asp 
Fosforilaza 
gli-ile-
ser
-val-arg