Музыкада компьютер технологиялары

Kompozitor iskerliginde kompyuter texnologiyaları.
Karamatdin Zaretdinov.
Muzıkada - kompyuter texnologiyaları kúndelikli ómirimizge júdá tezlik penen kirip kelmekte, leykin ayrımlarda óziniń bos waqtın muzıka dóretiw, sesler menen eksperiment islew, professional muzıka dóretiw qálewshiligi bar bolǵanı menen jeterli dárejede bilimge iye yemesligi búgingi kúnniń aktual problemasi esaplanadi. Olardıń arasınan informatikler, injenerler, dawis jaziwshilar, kompyuter texnologiyası qániygeleride tabıladı. Muzıkalıq bilimge iye bolmaǵan adamlar ushın qolaylastırıp islengen muzıkanı aranjirovkalaw zamanagóy kompyuter dástúrleri islep shıǵılǵan. Bul dástúrlerdiń kópshiligi zamanagóy qosıq, ayaq-oyın janrlarına baǵdarlanǵan. Búgingi kúnniń dáwir talabına qoyilǵan úlken bir sınaq, muzıka menen texnologiyanıń bir-birine duslasıwı hám birgelikte háreketi: muzıkantlardı - zamanagóy sesti kompyuter texnologiyalarınıń dástúrleri járdeminde qayta islewdi uyreniwge al kompyuter texnologiya tarawı qániygelerine muzıka dóretiwdiń názik jolların túsiniwdiń giltin beriw yesaplanadı.
Ulıwma bilim beriw mekteplerinde muzıka oqıtıw máseleleri ayrıqsha saldamlı talqılawǵa ılayıq. Óspirimler (ásirese, ul balalar) texnikalıq jańalıqlarǵa, olar sahnada (mikrofonlar, miksher konsolları hám dawıslı kolonkalar), bálent dawıslı muzıkanıń tilsimli ritmleri, bir tárepten qanday qızıǵıwshılıq penen qaraytuǵının aytıwımız kerek. Biraq, basqa tárepten, bul jasta olarǵa máńgi klassikalıq shıǵarmalar kompozitorlarınıń dóretpelerin túsiniw hám haqıyqıy ullı muzıkantlardı húrmet penen tıńlawı qanshelli qıyın. Eger muzıka sabaǵı 1 klasstan ótkerilse-de, balalar az-azdan klassik muzıka miyrasların úyrenedi, túsinedi, keyinirek oǵan munásebet jáne de kúsheygen boladı.
Itimal, mektep klasında muzıka kompyuteriniń bar ekenligi, bunday kompyuterdi pianino klaviaturası sıyaqlı tolıq meńgergen aktiv qosıq oqıtıwshısı, kompyuter texnologiyaları sebepli muzıka repertuarları menen islewdiń hár qıylı formaları menen óz klasın júda jaqsı qızıqtırıwı múmkin – sebebi bulardıń barlıǵı basqasha metodlar arqalı oqıtıw muzıka sabaqların tolıq ózgertedi. Hám aqır-aqıbetde, professional muzıka táliminde, eger siz uqıplı muzıkanttı zamanagóy kompyuter texnologiyaları tartıwınıń meńgeriwdegi quramalılıǵın bilgen bolsanńız, olardı (bul tarawǵa tartıw) aldınǵı basqıshlarda, hátte muzıka mekteplerinde yamasa kolledjde baslaw kerek. Lekin bul jerde oqıtıwshı, jas muzıkanttı názik hám jaqsı tárbiyalanǵan muzıkalı esitiw qabıleti menen jas waqtınan baslap texnikalıq tárepten awır júklemede tapsırmalar berip qátelikke jol qoymawı ushın áste-aqırınlıq penen jumıs alıp barıwı zárúrli bolıp tabıladı.
Muzıka kompyuteri professional kórkem-óner hám háwesker dóretiwshilik dárejesinde muzıka mákanın keńligin dóretiwshi sıpatında úyreniwde eń keń múmkinshiliklerdi ashıp beredi.
Muzıka kompyuter texnologiyaları (atap aytqanda, internette) muzıkalı ónimlerdi texnikalıq tárepten qayta qayta tiklewdiń evolyucion jańa dáwirin jarattı solardan: notoografiya, ámeliy muzıka janrlarında, dawıs jazıw qurallarında, dawıs replikatsiya úskeneleriniń sapalı múmkinshilikleri, teatr-kontsert iskerligi, dawıslı dizayn hám muzıka esittiriwleri bolıp tabıladı.
XXI ásir muzıka pedagogikası salasındaǵı tiykarǵı tendensiyalardan biri oqıwshılardı informacion-kompyuter texnologiyaları menen tanıstırıwdan ibarat. Olardıń rawajlanıwında:
* birinshiden, kompozitorlar hám atqarıwshılardıń kásiplik tayarlıǵı ushın,
* ekinshiden, járdemshi oqıw materialınıń deregi retinde paydalanıw ushın (maǵlıwmatnamalar, oqıw, redaktorlaw, jazıw, dawıs jazıw hám basqalar ) kerek boladı.
Elektroakustik muzıka tarawında ashılǵan usıllar jańa kompozicion texnikanı gewdelendiredi. Kompozitorǵa zamanagóy professional talaplar akustika, elektroakustika, dawıs jazıw salasındaǵı bilimlerin óz ishine aladı. Keleshektegi kompozitorlar ushın programmalıq támiynattı úyreniw, dawıs sintezi texnikası, dawıslı programmalastırıw tili zárúrli áhmiyetke iye. Onı dawıslardıń bólek parametrlerin basqarıw, rezonanstı modellestiriw, teksturalı qatlamlardı jaratıw usılları menen tanıstırıw kerek. Kompyuter texnologiyaları kompozitorǵa tómendegi texnikalıq jumıslardı ámelge asırıw imkaniyatın beredi: dawıslı kollajdı ámelge asırıw, hár qıylı muzıkali bólimlerdi "biriktiriw", saqlanǵan materialdı redaktorlaw.
Kompozitorlıq iskerliginen tısqarı, kompyuter programmalarında ásbap -úskeneler, muzıka esitiw, muzıka dóretpelerin tıńlaw, muzıkalardı tańlawda, aranjirovka islewdi úyreniwde qollanıladı,
Kompyuter sonıń menen birge, "orkestr" menen pyesalardı úyreniw, dirijyorlik ushın "simulyator" wazıypasın orınlaydı (teleapparaturadan paydalanıw), muzıka tariyxı páni dawamında dóretpelerdiń muzıkalı hám esitiw analizin ótkeriw imkaniyatın beredi. Kóplegen muzıkalı pánler ushın kompyuter bibliografik hám ensiklopediya maǵlıwmatlarınıń ajıralmaytuǵın deregi esaplanadı. Aqır-aqıbetde, kompyuter muzıka shıǵarmasınıń notaların teriw quralı retinde de keń qollanıladı.
Kompyuter texnologiyasınan paydalanıw jumıstıń ayriqsha xarakterligine qaratılǵan bolıp, ádetde muzıka sabaqlarınıń ayriqsha qásiyetlerine juwap beredi. Jeke kompyuter muzıkanttıń jeke jumıs rejimin onıń temporitmine, sonıń menen birge, orınlanǵan jumıslar kólemine sáykeslestiriw imkaniyatın beredi.