N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

M ezolit davri va uning bosqichlari
Ilk m e z o lit bosqichi 
m iloddan a v valgi XI— X  
m ing yilliklar. 
K o 'sh ilish m adaniyali
0 ‘rta m ezo lit 
bosqichi miloddan 
avvalgi IX— VIII 
m ing yilliklar 
O bishir madaniyati
V_
S o ‘n g g i m e z o lit 
bosqichi m iloddan 
avvalgi VII— VI m ing 
yillik lar. M achay 
m adaniyati
Tardenauz makonlarida 
mikrolit qurollar juda ko‘p uchraydi. 
Ular juda mayda boMib, ba’zilari 1 sm ga etar etmas boMgan, 2 sm 
lilari esa kam uchraydi. 
Mikrolitlar turli xil geometrik shaklda 
boMgan (uchburchak, trapetsiya, romb). Ularning 
ishlatilishi haqida
2 xil fikr mavjud:
1) tayoq uchidagi yoriqqa tiqilgan va kamon o ‘qi yasalgan.
2) suyak yoki yog‘och qurolllarga taqab o ‘tkir tig‘ hosil qilingan.
OM-ta Osiyo mezoliti industriyasini o‘rganish orqali olimlar ulardagi
rivojlanish jihatlarini aniqladilar. Shu asosda ularni ilk, o ‘rta va so‘nggi 
bosqichga boMdilar.
Ilk mezolit bosqichi yodgorliklarida mikrolit texnikasi endigina 
paydo boMgan. Bunday yodgorliklarda geometrik shakldagi (segment, 
trapetsiya, uchburchaksimon) tosh buyumlar kam uchraydi. Mikropa- 
raqalar kam. 
Bu davr yodgorliklarida so‘nggi paleolitga doir 
qirgMchchalar, o‘zaklar, paraqalar ko‘p tarqalgan.
OMla mezolit bosqichida geometrik shakldagi mikrolit qurollaming 
yirik va qalinroq turli tiplari paydo boMadi. QirgMchchalarning har xil 
shakldagilari 
vujudga keladi. 
Bunday 
qurollar ko‘pincha tosh 
siniqlarining qirra tomonlariga va paraqalarning uchqir tomonlariga tig‘ 
chiqarish usuli bilan yasalgan, ulaming hajmlari ancha kichiklashtirilib, 
takomillashtirilgan. 0 ‘zaklardan pichoqsimon uchirma ajratib olish 
texnikasi vujudga keladi. OM-ta mezolit davri yodgorliklarining yana bir 
xususiyati qayroqtoshlardan yasalgan qurol va qirgMchlaming borligidir.
So‘nggi mezolit davrida mehnat qurollarining ko'pchilik turlari 
maydalashgan. Qalamsimon mitti o'zaklar soni ko‘paygan. Tosh bigiz
40

---

paydo boMgan. Ikkala uchli tomonlari yo‘nilgan shakldagi paraqalar va 
mikroparaqalar soni ko‘payadi. Bu davr yodgorliklarida qurollami 
yasash texnikasi murakkablasha boradi.
Bu bosqichlarga oid yodgorliklar quyidagi guruhlarga ajratilgan: