N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

Samarqand makoni - So‘nggi paleolit davrining 
eng 
noyob 
yodgorligi hisoblanadi. U 1939 yilda geolog N.G.Harlamov tomonidan 
Samarqand shahridagi qadimgi Siyobcha soyi yoqasidan topildi. 
Makonda I.D.Lev va I.Jo‘raqulovlar 1969 yildan 1972 yilga qadar 
tadqiqot 
ishlarini 
olib 
bordilar. 2002 yilda SamDU arxeologiya 
kafedrasi ilmiy xodimlari tomonidan tadqiqot ishlari yana davom 
ettirilgan. 
Uning madaniy qatlamidan 7,5 mingga yaqin tosh 
qurollar topilgan. Ulaming aksariyati chaqmoqtosh, xalcedon, diorit, 
amfibolit, rogovik kabi tosh jinslaridan yasalgan. Makondan xilma 
xil qurollar topilgan; qirg'ichlar, keskichlar, sixlar, pichoqchalar, 
disksimon 
nukleuslar, 
uchrindilar, 
ushatgichlar, 
boltalar, yupqa 
paraqalar va boshqalar. Bular orasida hayvon terilarini ishlash 
uchun mo'ljallangan qirg‘ichlar, teshgichlar, suyakdan yasalgan 
mehnat qurollari diqqatga sazovordir. Tosh boltalar va yo‘ng‘ichlar 
o‘ziga xos ravishda ishlangan.
2002 yilda G.F.Korobkova 
makondan topilgan tosh qurollaming 
o ‘ziga xos xususiyatlarini aniqladi. Jumladan, o‘zaklardan ajratib 
olingan tosh paraqalardan turli qurollar sifatida foydalanilgan. Tosh 
qurollarga dag‘al kertish usuli bilan ishlov berilgan. Tosh va suyakdan 
sanchqilar yasaganlar. Bu odamlarning baliqchilik bilan shug‘ullan- 
ganliklarini ko‘rsatadi. Makonning madaniy qatlamlaridan gulxan 
qoldig'i, kul, hayvon suyaklari, o‘simlik, chayla ustunlari qoldiqlari 
topilgan. 
U soy 
bo‘yida 
boMib, 
maydoni 
100 
kv m, 
to‘g ‘ri 
to‘rtburchak shaklida qurilgan.
Samarqand makonini D.N.Lev 30— 35 ming yilliklarga oidligini 
aniqladi. Ammo keyingi tadqiqotlar, uning yoshini mil.avv. 20ming 
yillik bilan belgilashni to‘g ‘ri deb topmoqda.
Makondan kromanon qiyofasidagi odamlarning suyak qoldiqlari 
topildi. Antropologlar ulaming 25 va 35 yoshli ayollarga tegishli 
ekanligini aniqladilar. Shuningdek, yosh bolaning oziq tishi, pastki 
ja g ‘ suyagi ham topilgan.
Samarqand makonidan ibtidoiy odam tomonidan 5 ta maxsus 
belgi chizilgan hayvon qovurg‘asi qoldig‘i, maxsus teshikli dengiz 
chig‘anog‘i topilgan. Dengiz chig‘anog‘i zeb— ziynat bo‘lib, Hind 
okeani, 
Qizil 
dengiz va Fors 
qo‘ltig‘i 
hududlarida uchraydi. 
Chig‘anoqning topilishi 0 ‘rta Osiyo qabilalari bilan Hind okeani 
sohillaridagi qabilalar o‘rtasida aloqa boMganligi va bu chig‘anoqlar
34

---

Samarqand 
hududiga 
mahsulot 
ayirboshlash 
natijasida 
kelib 
qolganligini ko‘rsatadi. Makondan 20 ga yaqin ayollar taqinchog‘i 
topilgan. 
Umuman, 
Samarqand 
makoni 
yuqori 
paleolit davrini 
o‘rganishga oid qimmatbaho ma’lumotlar beradi.