N. A. Tashpulatova

Odontogen fibroma. Odontogen fibroma xavfsiz, fibroplastik o‘s- ma. O‘smaning kelib chiqishi mezinxemal dentin to‘qimaga bog‘liq bo‘lib tish ildizi yoki chiqmagan tish tojchasiga bog‘liq holda joylasha­di. O‘sma odatda sekin va bilinmasdan o‘sadi.
Epulis. Epulis jag‘ sistemasida uchraydigan o‘smasimon o‘zga- rishdir. Jag‘larning alveola qirrasida joylashadi. Periodont to‘qimasidan rivojlanadi. Epulis uch turdan iborat: fibromatoz, angiomatoz, gigant xujayrali. Epulisning o‘lchami 2-4 sm ga yetadi. Ko‘pincha frontal tishl ar sohasida alveola o‘sig‘i qirrasida, vestibulyar yuzada joylasha­di. Shakli qum soat shakliga o‘xshaydi, uning toraygan qismi tishlar orasida joylashadi. Gigant hujayrali epulis to‘q qizil rangga ega. Epu­lisning o‘sishi natijasida tishlar qimirlaydi va siljiydi. Rentgenogram- mada jag‘ suyak to‘qimasining yemirilishi kuzatiladi.
YUMSHOQ TO‘QIMA O‘SMALARI
Fibroma. Tolali biriktiruvchi to‘qimadan tashkil topgan. Yumaloq shaklga ega, och pushti rangli shilliq parda bilan o‘ralgan bo‘ladi. Uchinchi molyar tishlar sohasidagi alveola o‘sig‘ining tanglay yuzasida joylashadi (44-rasm) yoki pastki jag‘ning alveola o‘sig‘ida til yuzasida joylashadi.
Papiloma. Milk so‘rg‘ichining va til so‘rg‘ichlarining o‘sishidir. Och pushti yoki jigarrangga ega bo‘lib, gul karamga o‘xshab ketadi. Yumshoq va zich papilomalarning turi mavjud. Papiloma tilda, tang- layda va lunj shilliq pardasida joylashadi. U tez jarohatlanishi va yal- lig‘lanishi mumkin.
Gemangioma. Qon tomirlarining tug‘ma rivojanishining buzilishi oqibatida kelib chiqadi. Ko‘proq yumshoq to‘qimalarda bo‘ladi. Ge- mangiomalar uchga bo‘linadi: kapillar, kavernoz va tarmoqlangan. Gemangioma turlari aralashgan holda ham uchrashi mumkin. Oddiy gemangioma yuza joylashib alvon qizil yoki to‘q ko‘kimtir tusga ega bo‘ladi. Uning rangi tashkil etuvchi komponentlariga bog‘liq (arteriya yoki vena).
Limfangioma. Limfangioma limfa tomirlari rivojlanishining buzi­lishi. O‘sma til, lab sohasida joylashadi va tez o‘sadi. Yallig‘lanishi ham mumkin. Bunda bemorning tana harorati ko‘tariladi. Tili to‘q qizil tusga kiradi va so‘rg‘ichlari bo‘rtib qoladi.

44-rasm. Alveola o‘sig‘ining odontogen fibromasi.
Ateroma. Yog‘ bezlari sekretining ajralishi va chiqishining to‘si- lishi oqibatida kelib chiqadi. Ateroma yuzda, boshda bo‘lib katta hajml arga yetishi mumkin. Ateromalar bitta va ko‘p bo‘lishi mumkin. O‘sma yumaloq shaklga ega bo‘lib, yumshoq va elastik bo‘ladi. Ustini qoplab turgan terining rangi o‘zgarmaydi.
OSTEOGEN JAG‘ O‘SMALARI
Xondroma. Tog‘ay to‘qimasidan tashkil topadi, kam uchraydi. Jag‘ning ichki yuzasida bitta yoki ko‘plab tugunchalar paydo bo‘ladi. Ko‘pincha jag‘larda jarrohlik muolajasini o‘tkazilganidan so‘ng paydo bo‘ladi.
Osteoma. Suyak to‘qimasidan hosil bo‘ladi. Tuzilishiga ko‘ra zich, spangioz va aralash turlari bor. O‘sma funksional o‘zgarishl arga olib kelishi mumkin.
XAVFLI O‘SMALAR
Xavfli o‘smalar tez rivojlanib, metastaz berish xususiyatiga ega. Atrofdagi a’zo va to‘qimalarga invaziya (infiltrativ) o‘sib kirishi nati- jasida yemiradi, o‘smaning chegarasi noaniq bo‘lganligi uchun jarroh­lik yo‘li bilan olib tashlanganda qayta o‘sishi mumkin, organizmni zaharlab umumiy ta’sir ko‘rsatadi va kasalni ozdiradi. Xavfli o‘smalar- da to‘qima atipizmidan tashqari hujayra atipizmi kuzatiladi. Hujayra- ning shakli, hajmi, sitoplazmaning rangi har xil bo‘ladi. O‘zaklarning soni, shakli, joylanishi, hajmi va bo‘linishi xilma-xil bo‘ladi. Xavfli o‘smal ar to‘qimasi tuzilishi atipizimidan tashqari biokimyoviy, immu- nologik va funksional atipizmga ham ega bo‘ladi.