N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

2. 
Jadvallangan grafik usuli. Bu usulda Ber qonuniga b o ‘ysuna- 
digan konsentratsiyada bir nech ta standart rangli eritm a tayyorlanadi 
va ularning optik zichligi odchanadi. O lingan m ad u m o tlar asosida 
ordinata o ‘qiga optik zichlik, abssissa o ‘qiga esa eritm a konsentratsiya- 
sining qiym atini q o ‘yib, grafik chizam iz. C hizilgan grafik (5-rasm ) 
jadvallangan grafik deyiladi. S o ‘ngra, tekshirilayotgan n o m ad u m
konsentratsiyali eritm aning optik zichligi ( D) ni odchab, chizilgan 
grafik yordam ida uning konsentratsiya (Cx, m g /m l, m k g/m l) qiym ati 
topiladi.
17

---

3 .Q o ‘shish usuli. Tekshirilayotgan eritm adan alikvod qism olib, 
undan rangli eritm a tayyorlanadi va uning optik zichligi Dx odchanadi. 
T ek sh irila y o tg a n e ritm a d a n y an a alikvod qism o lin a d i va unga 
konsentratsiyasi m a ’lum bo dgan standart eritm adan solinadi. Hosil 
b o ‘lgan rangli eritm aning optik zichligi (Dx+S/) odchanadi. A niqlani­
ladigan m oddaning n o m ad u m konsentratsiyasi quyidagi form uladan 
hisoblaniladi:
4. 
Differensiallash usuli. U sulning m ohiyati shundan iboratki, 
unda aniqlanadigan va standart rangli eritm alarning optik zichligi 
to za erituvchiga nisbatan em as, balki aniqlanadigan eritm aga nisbatan 
odchanadi. Bu usul katta konsentratsiyali m oddalarni yuqori aniqlikda 
tahlil qilishda qodlaniladi.
Eritm a rangining tezligini yoki yorugdik yutilishini m iqdoriy baho- 
lash uch u n h a r xil asboblar qodlaniladi:
1. Fotoelektrik kalorimetrlar — Ф Э К -Н -5 2 , 54, 57, Ф Э К -5 6 M , 
Ф Э К -6 0 . Bu asboblar optik asboblar bodib, fotoelem ent yordam ida 
polixrom atik n urning yutilish darajasini odchashga asoslangan. Bu 
asboblar ikkita fotoelem entli, ikki n urli b ir xil prinsipial sxemalidir. 
A sboblar ikki nur oqim i tezligini o ‘zgaruvchan diafragm alar yordam i­
da taqqoslashga asoslangan.
2. Spektrofotometrlar -  С Ф -4А , С Ф Д -2, С Ф -5 , 
8
, 9, 10, 16, 26. 
Bu fotom etrlar m onoxrom atik nur yutilish ni odchash uchun ishlatiladi. 
N u r m anbayi sifatida 320—1100 nm to d q in uzunlikda c h o ‘gdanuvchi 
lam pa, 315—630 nm to d q in uzunlikda sim ob kvarsli va 220—320 nm
to d q in uzunlikda vodorodli lam pa ishlatiladi.