N. U. Arabov I f. d, professor

564f842e9935ca7baab85361bd296da8eb2628b3ce70244a9 ef03e46727ea49d
Ko'rinib turibdiki, "Raqamli iqtisodiyot" so'zini xeshi ham 64 - ta harf - raqam belgidan iborat.
Juda katta miqdordagi ma’lumotlarni ketma-ketatigi 64 belgidan iborat noyob qatorga aylantirish imkonsiz bo‘lib tuyu- lishi mumkin, ammo kriptografik funktsiyalar shunday ishlaydi.
Ushbu texnologiya yordamida matn bilan to‘ldirilgan barcha kitoblarni 64 raqam va harflardan iborat bitta qatorga tarjima aylantirish mumkin.
Misol 3. SHA-256 algoritmiga quyidagi matn parchasini
kiritamiz:
«Blokcheyin va kriptovalyuta texnologiyasi fanning asosiy maqsadi - blokchayining asosiy masalalarini o‘rganish va uni iqtisodiyotning turli sohalarida qo‘llash. Blokchayini biznes
imkoniyatlarini yaxshilash, banklarning xarajatlarini kamaytirish,
252
xalqaro tranzaktsiyalarni osonlashtirishi, smart («aqlli») shartnoma asoslarini o‘rganish mumkin.»
Natijada, biz quyidagi xeshni olamiz:
3a3af051bb31ddb0027bce96ee1637cf9b54238aaf00eabc28 5f262c14688bb0
Ko‘rinib turibdiki, matnning butun abzatsi va bitta so‘zning xeshidagi belgilar soni, masalan, "Samarqand" so‘zida 64 belgidan iborat, ammo noyob qiymatga ega.
Turli xil kriptografik xesh - funksiyalari mavjud va ularning har biri boshqacha ishlaydi. Yuqorida Bitcoinda ishlatiladigan SHA-256 xesh algoritmi murakkab formulalar asosida ishlaydi.
Kriptografik xesh funktsiyalarining xususiyatlari
Kriptografik xesh - funksiyalari xesh funksiyalaridan foydalanishni xavfsiz va xavfsiz qiladigan xususiyatlarga ega. Bu barcha xususiyatlarni ko‘rib chiqammiz:

1. 
   Determinizm. Bu shuni anglatadiki, kirish ma’lumotlarini necha marta aralashtirsangiz ham, natija har doim bir xil xeshni oladi. Xesh funksiyasining bu xususiyati juda muhim rol o‘ynaydi, chunki aks holda manbalarni kuzatib borishning iloji bo‘lmaydi.
   
2. 
   Tez hisoblash. Xesh - funksiyasi dastlabki ma’lumotlarni tezda qaytarishi kerak. Aks holda, tizim shunchaki samarali bo‘lmaydi. Bu, ayniqsa, mashhur kriptovalyutalar uchun to‘g‘ri keladi chunki ularni bloklari ko‘p sonli tranzaksiyalarni o‘z ichiga olgan.
   
3.