N. U. Arabov I f. d, professor

4.1.1-rasm. Axborotni xeshlash sxemasi

Olingan satr xesh deb ataladi.

Hesh 256 bit yoki 64 belgidan iborat:
10 20 30 40 50 60 64
c4343462e59e23b60d93d13da46c1c0f7dfd5fb7f40444e7d1 1f28d9db106fd7
Xesh funksiyasining asosiy xususiyatlari:

1. 
   Xesh- funktsiyasining kiritilishiga ixtiyoriy uzunlikdagi xabar yuboriladi;
   
2. 
   Xesh - funktsiyasi chiqqanda sobit uzunlikdagi ma’lu- motlar bloki hosil bo‘ladi;
   
3. 
   Xesh - funksiyasining chiqishidagi qiymatlar yagona qonunga muvofiq taqsimlanadi;
   
4. 
   Xesh - funksiyasining kirishida kamida bitta bitni o‘zgarishida xesh - funksiyasining chiqishidagi qiymatlar sezilarli darajada o‘zgaradi.
   

Agar xesh - funksiyasi yuqoridagi xususiyatlarni qondirsa, u holda hosil bo‘lgan qiymat xabarlarni noyob aniqlaydi va uzatish paytida xabarni o‘zgartirishga urinish xesh bilan aniqlanadi.
Misol 1. SHA-256 [25, 26] algoritmidan foydalanib, biz
"Samarqand" so‘zining xeshini olamiz:
c4343462e59e23b60d93d13da46c1c0f7dfd5fb7f40444e7d1 1f28d9db106fd7
Endi xuddi shu algoritmdan foydalanib, biz "Samarkand" so'zining xeshini olamiz:
4df707390571576c1a7c5c159cb8ff489832f52c8267709136c 6b3de25d66518
"Samarqand" so'zida faqat bitta "q" harfini "k" ga o'zgartir- ganimizda, biz butunlay boshqa bir xeshni oldik. Bu kriptografiyaning asosiy qoidalaridan biri - ma'lumotlarning yaxlitligi buzilganligi sababli ro‘y berdi. Xesh - funksiyasi uzatilayotgan ma'lumotlarning xavfsizligini kafolatlaydi.
Axborotning yaxlitligini tekshirish printsipiga binoan blokcheyn va elektron raqamli imzo texnologiyalari o'rnatilgan. Axborotni xeshlash hujjatni qalbakilashtirish imkoniyatini yo‘q qiladi.
Har qanday o'lchamdagi kirish ma'lumotlari massivi, xesh - funktsiyasidan foydalanib, harf va raqamlardan tashkil topgan qat'iy uzunlikka (64 ta belgi) aylantiriladi.
Misol 2. SHA-256 kriptografiya algoritmidan foydalangan holda "Rakamli iqtisodiyot" so'zini xeshlash natijasi [25, 26]: