N u q ta b ilan birlashtirib L id vektori an iq la n a d I. I q

FIK ning o ‘zgarishi xuddi b o sh q a e le k tr m a s h in a la rin ik i yoki 
transformatorniki singari boMadi. Salt ishlashda 
FIK r| =  0. Yuklamaning 
ortishi bilan ц oshib boradi va о ‘zgarm as isrojlar (yuklam aga bogMiq 
boMmagan m ex an ik va salt ishlash isroflari) 0 ‘zgaruvchan isroflarga 
(yuklam aga bogMiq ravishda o ‘zgaradigan c h u lg ‘am lardagi elektr va 
q o ‘s h im c h a isroflar) teng boMganda o ‘zin in g k a tta qiym atiga erishadi 
va y u k lam an in g y an a d a ortishi natijasida o ‘z g a ru v ch a n isroflam ing 
oshishi tufayli 
FIK r| biroz kamayadi.
13.5. Asinxron m otorlarning ish xaraktcristikalarini analitik
hisoblash usuli
A sinxron m o to rlarn in g ish xarakteristikalarini ularning o ‘zgarm as 
elektr p aram etrlari u c h u n qurilgan to k larn in g doiraviy diagram m asini 
qoMlab hisoblash usuli katta k am chilikka ega, m asalan, o ‘rta va katta 
q u v vatli a s in x ro n m o to r la r n in g ish re jim la ri o ‘z g a rg a n d a p a z va 
d iffe re n sia l t a r q o q m ag n it o q im la ri t o m o n i d a n poMat o ‘z a k n in g
ch u lg ‘a m joylashgan qismidagi tishlarning to 'y in is h i tufayli m ash in a 
s tator va ro to r c h u lg ‘am larin in g induktiv qarshiliklari o'zgaradi.
C h u lg ‘am lardagi tokn in g oshishi bilan tarq o q o q im la r h am osha 
boradi va natijada magnit o'zakning tish qismi to 'yina boshlaydi. Bunday 
holda tarq o q o q im u ch u n m agnit oMkazuvchanlik kam ayib, x, va x, 
induktiv qarshiliklar ham kamayadi. M o to rn in g ish rejimi n o m in ald an
uning rotori t o ‘xtagunga (s =
1
) q a d a r o ‘zg arg an d a uning induktiv 
qarshiliklari p az larn in g sh ak lig a bogMiq ho ld a 
I , U 1 ,4 m arta kamayadi. 
S irpanishning oshishi rotor ch u lg ‘am i o 'tk a z g ic h la rid a tokning siqib
chiqarish effektining t a ’siri tufayli К  aktiv qarshiligining h am oshishiga
olib keladi.
171

---

D em ak , to k larning doiraviy d iag ram m asi b o 'y ic h a an iqlangan ish 
xarakteristikalarining yetarli darajada aniqligi sirpanishning ju d a h am
kam qiymatlariga to 'g 'ri kelar ekan.
Asinxron m o to rn in g katta sirpanishlarga to 'g 'r i keladigan ishini 
xarakterlovchi kattaliklar, shu ju m la d a n , ishga tushirish toki va ishga 
tushirish m o m en tin i aniq lash d a katta xatoliklarga olib keladi. Doiraviy 
d ia g r a m m a d a q o ‘s h i m c h a g rafik q u ris h la r va u la r d a n fo y d a la n ib
kesm alarni o 'lch a sh la rd a h a m xatoliklar kelib chiqadi.
A s in x r o n m o t o r n i n g ish x a r a k t e r i s t i k a l a r i n i analitik, usulda 
hisoblaganda yuqorida k o ‘rsatilgan kam chiliklar b o 'lm a y , zam onaviy 
hisoblash texnikasida am alga oshirilishi tufayli aniqlik yuqori darajada 
bo'Iadi.