N. X. Ermatov, B. Y. Nomozov, D. G’. Azizova, M. X. Ashurov, A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov

 
 
 
 
 
 
 
(7.12.) 
Bu erda Q – quduq debiti, sm
3
/s;
k – mahsuldor qatlam o‗tkazuvchanligi, mkm
2
;
P
q
, P
q.t 
– qatlam va quduq tubi bosimi, kgs/sm
2
; 
h – qatlam qalinligi, sm; μ – qovushqoqlik (suyuqlikning), mPa•s; P
k
-
quduqning ta‘sir radiusi, m; r
q 
- quduq radiusi, m.
Bu tadqiqot turini o‗tkazishning nazariy asosi – oqim tengligini aniqlash 
(ta‘minlash).
Q = K(P
q
 - P
q.t
)
(7.13.) 
K – mahsuldorlik koeffitsienti: 
 
 
 
 
 
 
 
(7.14.) 
Tadqiqot o‘tkazish ketma-ketligi 
1. Quduq bir nechta rejimda ishlatib ko‘riladi. Indikator chizig‗i qurish va 
grafikning sifatli ishlanishi uchun quduqlarni bir nechta rejimda ishlatib ko‗riladi 
(odatda kamida 4 ta rejimda). 
Qoidaga ko‗ra quduq debiti o‗zgartiriladi va har bir debit uchun P
q.t
(∆P) 
aniqlanadi. 
Gaz quduqlari uchun – bu har xil diametrdagi shtutserlarni quduq 
usti(FA)ga o‗rnatish orqali amalga oshiriladi.
Neft quduqlari uchun: 
a) favvora va artezian usulida ishlatilganda quduq usti(FA)dagi chiqish 
quvuriga har xil diametrdagi shtutserlar o‗rnatish orqali; 
b) mexanik usulda ishlatilayotganda chuqurlik nasoslari ish rejimlarini 
o‗zgartirish orqali. 
Shtangali chuqurlik nasoslari bilan ishlatilayotganda ish rejimini o‗zgartirish:
- nasos plunjeri uzunligini o‗zgartirish bilan (ℓ); 

---

87 
- tebranishlar sonini o‗zgartirish bilan (bir daqiqada nasosning (so‗rish) tushib 
chiqishlar soni ) (n); 
- bir vaqtning o‗zida plunjer shtok uzunligi va tebranishlar sonini o‗zgartirish 
bilan.
Agar bu usullar bilan quduq debiti o‗zgarmasa (hamma kombinatsiyalar (ℓ) 
va (n) ni o‗zgartirish bilan nazariy jihatdan debit oshirish mumkin) nasos chuqurligini 
o‗zgartirishga to‗g‗ri keladi. Bu hollarda barcha rejimlarda suyuqlikning dinamik 
sathi N