N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazаkov, M. X. Ashurov

ming. m
3
 
S+v g/m
3
 
ming tn. 
g/m
3
 
ming.tn 
2010 
9 835 527 30,20 
300,566 
32,1 
315,639 
105,0 
2011 
10 087 627 30,01 
302,891 
31,4 
316,969 
104,6 
2012 
9656765 
28,76 
286,833 
24,8 
239,423 
83,5 
2013 
8844704 
28,50 
252,852 
25,6 
226,403 
89,5 
2014 
7539419 
28,25 
213,957 
23,8 
179,355 
83,8 
2015 
7400741 
28,60 
211,661 
20,8 
154,391 
72,9 
2016 
7119020 
28,60 
203,603 
17,2 
122,575 
60,2 
 
 

---

129 
VIII.9. Gazlar tarkibidan nordon gazlarni seolit 
yordamida tozalash 
Adsorbtsiya deganda – biz gazlar tarkibidan bir yoki bir necha qo`shimcha 
komponentlarni qattiq yutuvchi ya‘ni, adsorbentlar yordamida tozalash jarayonini 
tushinamiz. Yutuvchi modda adsorbent yutiluvchi moddani adsorbat yoki adsorbtiv 
deb ataymiz. Adsorbtsiya jarayonini mexanizmi absorbtsiya mexanizmidan farqli 
ularoq, undan suyuq yutuvchi yordamida emas, balki qattiq yutuvchilar yordamida 
amalga oshiriladi. Bu usullarning o`zini qo`llash me‘yorlari mavjud bo`lib, 
qo`llangan yuqori texnik, iqtisodiy samara berishi hisobga olinadi. Adsorbtsiya usuli 
asosan yutiluvchi suyuqliklar kontsentratsiyasi yuqori bo`lmagan holda qo`llaniladi. 
Agar yutiluvchi suyuqlik kontsentratsiyasi yuqori bo`lsa, absorbtsiya usulidan 
foydalanish yaxshi samara beradi. Adsorbtsiyaning fizik va kimyoviy turlari mavjud 
bo`lib, fizik adsorbtsiya jarayonida adsorbent va adsorbat molekulalari Van–Der–
Vaals kuchi ta‘sirida o`zaro tortishish kuchi ta‘sirida amalga oshadi.