Nafas yo'llari va o'tkir oshqozon ichak yuqimli kassaliklarini sabablari

Asosiy maqola: Pankreatin
Oshqozon kasalliklari deganda oshqozonga taʼsir qiladigan kasalliklar tushuniladi. Oshqozonning har qanday sababga koʻra infeksiyasi bilan yalligʻlanishi gastrit deb ataladi va oshqozon-ichak traktining boshqa qismlarini qoʻshganda gastroenterit deb ataladi. Gastrit surunkali holatda davom etsa, u atrofik gastrit, pilorik stenoz (oshqozondan ingichka ichakning birinchi qismiga (pilorus) teshikning torayishi) va oshqozon saratoni kabi bir qancha kasalliklar bilan bogʻliqdir. Yana bir keng tarqalgan holat — oshqozon yarasi yaʼni shikastlanishidir. Yaralar oshqozon shilliq qavatini buzadi, bu oshqozon toʻqimasini oshqozon kislotalaridan himoya qiladi. Peptik yaralar koʻp hollarda bakterial Helicobacter pylori (odatda oshqozonda topiladigan, gram-manfiy, mikroaerofil, spiral (spiral) bakteriya) infeksiyasidan kelib chiqadi^[5]. Epstein-Barr virusi infeksiyasi oshqozon saratonini qoʻzgʻatadigan yana bir omildir^[6][7].
Oshqozon yarasi bilan bir qatorda gʻayritabiiy arteriyalar yoki tomirlarning yorilishi natijasida Dieulafoy lezyoni (koʻpincha oshqozon devorida (submukozal) eroziya va qon ketadigan katta burilishli arteriola bilan tavsiflangan tibbiy holat) va oshqozon antral tomir ektaziyasini oʻz ichiga oladigan qon qusish holati ham boʻlishi mumkin. Oshqozonning tugʻma kasalliklari oʻz ichiga parietal (bosh suyagining tepa qismiga oid) hujayralarga qarshi B12 vitaminini singdira olmaslikka olib keladigan zararli anemiyani ham oladi. Oshqozon kasalligiga olib kelishi mumkin boʻlgan boshqa umumiy simptomlar orasida ovqat hazm qilish buzilishi yoki dispepsiya, qusish va surunkali kasalliklarda ovqat hazm qilish muammolari, toʻyib ovqatlanmaslik shakllari kiradi^{[5]:850–853}. Oddiy testlarga qoʻshimcha ravishda, oshqozonni tekshirish yoki biopsiya olish uchun endoskopiyadan foydalanish mumkin^[5]:848.
Ichak kasalligi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ingichka va yoʻgʻon ichaklar yuqumli, otoimmun va fiziologik holatlarga taʼsir qilishi mumkin. Ichakning yalligʻlanishi diareyaga olib kelishi mumkin boʻlgan enterokolit deb ataladi.
Ichaklarga taʼsir qiluvchi oʻtkir sharoitlar yuqumli diareya va mezenterik ishemiyani (asosan, yuqori tutqich arteriyasi, odatda, ingichka ichakni va oʻng yoʻgʻon ichak) oʻz ichiga oladi. Ich qotish sabablari orasida nafasning tiqilishi va ichak tutilishi boʻlishi mumkin, bu esa oʻz navbatida ichak tutilishi, invaginatsiya (shishish)ga sabab boʻladi. Yalligʻlanishli ichak kasalligi kelib chiqishi nomaʼlum boʻlib, ichak va oshqozon-ichak traktining boshqa qismlariga taʼsir qiladi. Kron kasalligi yarali kolit deb ham tasniflanadi.^{[5]:850–862, 895–903}.
Ichak kasalliklari gijjalar, diareya yoki ich qotish va nafasning oʻzgarishiga ham olib keladi, masalan, axlatning qon bilan kelishi. Yoʻgʻon ichakni tekshirish uchun kolonoskopiyadan foydalaniladi va odamning axlati hujayralar boshqariladigan sharoitlarda, odatda tabiiy muhitdan tashqarida oʻstiriladigan jarayon yoki mikroskopga yuboriladi. Yuqumli kasallikni maqsadli antibiotiklar bilan, yalligʻlanishli ichak kasalligini esa immunosupressiya (shaxsning immunitet reaksiyasini qisman yoki toʻliq bostirish) bilan davolash mumkin. Ichak tutilishining ayrim holatlarida jarrohlik ham qoʻllaniladi^{[5]:850–862}.
Ingichka ichak devorining normal qalinligi 3-5 mmga teng^[8] va ichakda 1-5 mm kattalikda boʻladi^[9]. Kompyuter tomografiyasida oshqozon-ichak devorining markaziy, tartibsiz va assimetrik qalinlashuvi zararli oʻsmaga ishora qiladi^[9]. Segmental yoki tarqoq oshqozon-ichak devorining qalinlashishi koʻpincha ishemik (har qanday toʻqima, mushak guruhi yoki organning qon bilan taʼminlanishini cheklash, bu hujayra metabolizmi uchun zarur boʻlgan kislorod tanqisligini keltirib chiqaradi (toʻqimalarni tirik saqlash uchun)), yalligʻlanish yoki yuqumli kasallik tufayli yuzaga keladi^[9]. Kamroq tarqalgan boʻlsa-da, inkibatorlar kabi dorilar angioedema (terining pastki qatlami va toʻqimalarning faqat teri yoki shilliq pardalar ostida joylashgan shish (shish) maydoni) va ingichka ichakning qalinlashishiga olib kelishi mumkin^[10].