Nafas yo'llari va o'tkir oshqozon ichak yuqimli kassaliklarini sabablari

Oshqozon osti bezi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ovqat hazm qilishga taʼsir qiluvchi oshqozon osti bezi kasalliklari oshqozon osti bezining ovqat hazm qilishda ishtirok etadigan bir qismi boʻlgan ekzokrin oshqozon osti beziga taʼsir qiluvchi kasalliklarni anglatadi. 
Ekzokrin oshqozon osti bezining eng keng tarqalgan kasalliklaridan biri bu oʻtkir pankreatit (oshqozon osti bezining yalligʻlanishi) boʻlib, koʻp hollarda oʻt yoʻllarining oshqozon osti bezi qismiga taʼsir qilgan oʻt pufagidagi toshlar yoki oʻtkir, surunkali xavfli spirtli ichimliklarni isteʼmol qilish yoki irsiyat bilan bogʻliq. Pankreatitning boshqa shakllari surunkali va irsiy shakllarni oʻz ichiga oladi. Surunkali pankreatit oshqozon osti bezi saratoniga moyilligi mavjud boʻlib, spirtli ichimliklarni isteʼmol qilish bilan oʻta bogʻliqdir. Pankreasga taʼsir qiladigan boshqa kam uchraydigan kasalliklar orasida pankreatik psodokistler (suyuqlik bilan toʻldirilgan boʻshliq), ekzokrin pankreatik yetishmovchiligi va oshqozon osti bezi fistulalari hisoblanadi^{[5]:888–891}.
Oshqozon osti bezi kasalligi simptomlar bilan yoki alomatlarsiz namoyon boʻlishi mumkin. Oʻtkir pankreatit kabi alomatlar paydo boʻlganda, odam oʻtkir yoki oʻrta kuchli qorin ogʻrigʻini, koʻngil aynishi va qayt qilishni boshdan kechirishi mumkin. Ogʻir holatlarda pankreatit tez qon yoʻqotishiga va tizimli yalligʻlanish reaksiyasi sindromiga olib keladi. Oshqozon osti bezi ovqat hazm qilish fermentlarini ajrata olmasa, masalan, oshqozon osti bezi kanalini toʻsib qoʻyishi natijasida oshqozon osti bezi saratoni bilan sariqlik paydo boʻladi. Oshqozon osti bezi kasalliklarini qorin boʻshligʻi rentgenogrammalari, MRCP (Magnit-rezonansli xolangiopankreatografiya), kompyuter tomografiyasi va amilaza va lipaza fermentlarini oʻlchash kabi qon testlari yordamida tekshirish mumkin^{[5] :888–894}.
Oʻt pufagi va oʻt yoʻllari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gepatobiliar tizim kasalliklari yogʻlarning hazm boʻlishiga yordam berish uchun safro chiqaradigan oʻt yoʻllari (shuningdek, oʻt yoʻllari daraxti deb ataladi)ga taʼsir qiladi. Oʻt pufagi va oʻt yoʻllarining kasalliklari odatda ovqatlanish bilan bogʻliq boʻlib, oʻt pufagiga (xoletsistolitiyoz) yoki umumiy oʻt yoʻliga (xoledoxolitiaz) taʼsir qiluvchi oʻt pufagi toshlarining shakllanishini oʻz ichiga oladi^{[5]:977–978}.
Oʻt pufagidagi toshlar oʻt pufagining yalligʻlanishining keng tarqalgan sababi boʻlib, xoletsistit deb ataladi. Oʻt yoʻllarining yalligʻlanishi esa xolangit deb ataladi, bu birlamchi sklerozan xolangit kabi otoimmün kasalligi yoki bakterial infeksiya natijasida yuzga keladi^{[5]:977–978, 963–968}.
Oʻt yoʻllari kasalligi qorinning yuqori oʻng qismida ogʻriqlarga olib keladi, ayniqsa qorin bosilganda kasallik ultratovush yordamida tekshirilishi va antibiotiklar, oʻt pufagini jarrohlik yoʻli bilan olib tashlash bilan davolash tavsiya etiladi