Namangan davlat universiteti pedagogika psixologiya fakulteti pedagogika nazariyasi va tarixi

Саломатликка таҳдид солаётган «мода»
Оила мустаҳкамлигининг муҳим омилларидан бири фарзандлар соғломлигидир. Бунинг учун эса аввало она соғлом бўлиши керак. Хўш, бугунги кунда қизларимизнинг — эртанги оналарнинг соғлигига етарлича эътибор беряпмизми? Уларни чиройли кийинтириб, барча орзу-истакларини бажо келтиришга уринамиз, келажакка тайёрлаб, рўзғор ишларини ўргатамиз. Бир сўз билан айтганда, замонавий қилиб тарбиялаяпмиз. Аммо ўша «замонавийлик»нинг шартлари қизларимизнинг эртанги масъулиятларига зид келмаяптимикин? Боз устига агар қизларимиз ўқитувчилик касбини танлаган бўлсачи?
Кийимнинг вазифаси нималардан иборат? Танани иссиқ-совуқ, ташқи таъсирлардан ҳимоя қилиш ва қулайлик яратишдир. Афсуски, сўнгги пайтларда либос ўз моҳиятини йўқотиб боряпти. Чиройли кийинишга интилиш асносида қулайлик, саломатликка фойдали томонлари назардан четда қоляпти. Ҳозирги «мода»нинг энг «оғриқли» жойи — торлиги. Қизнинг шими этига терисидек ёпишган. Шифокорларнинг таъкидлашича, мунтазам ва айниқса тор шим кийиш организмда модда алмашинувини издан чиқаради, гинекологик ва эндокринологик касалликларга сабаб бўлади, бепуштликни рағбатлантиради. Бунинг устига, ҳозирги кийимларнинг аксарияти табиий эмас, сунъий матолардан тайёрланмоқдаки, бу танани бир нечта қулайликлардан бебаҳра қилади. Замонавий қизимизнинг ташқи оламига назар ташладик. Ўйга толдик: кийинишидаги зўрма-зўракилик, сунъийлик ички оламидаги нозик ҳилқат — кўнгилга дахл қилмасмикин, ишқилиб?
Ҳамма қизлар чиройли бўлишни исташади. Шу ўринда бир мисол: Ҳолливуд актёрлари билан махсус ички (маънавий) ва ташқи (жисмоний) гўзаллик мутаносиблиги тўғрисида суҳбатлар ўтказилар экан. Чунки маънавий қиёфа ҳамиша инсоннинг юз кўринишида акс этади: золим, тафаккурсиз одам ҳеч қачон «истарали» бўлмайди. Шу боис актёрлар зулм, жоҳиллик қилмасликка уринадилар. Демак, энг асосий пардозимиз қалбда бўлиши керак.
Матн: “Мулоқот маданиятининг асосий коммуникатив сифатлари.”
Ўқитувчининг бирламчи ва асосий қуроли нутқ бўлса, ҳар қандай таълимнинг асосий ва етакчи шакли дарсдир. Дарснинг мукаммаллиги ва натижага эришишини таъминлашда ўқитувчининг педагогик маҳорати ва шахсий фазилатининг кўзгуси – сўздир. Ўқитувчининг маҳорати фақат ўқитишнинг хилма-хил методларини ўринли ва тўғри қўллай олишдангина иборат эмас, балки талаба билан мулоқотда тилдан усталик билан фойдалана олиши билан белгиланади.
Тил маданияти тилнинг маданийлашганлик, адабийлашганлик, меъёрлашганлик даражасини, луғат таркиби, потенциал ифода имкониятларининг кўламдорлигини ифода этади (Э.Бегматов). Нутқ маданияти эса тилдан бемалол, мақсадга ўта мувофиқ ва таъсирчан бир тарзда фойдалана олишни таъминлайдиган кўникма, малака ва билимларнинг жами демакдир (Н.Маҳмудов). Бошқача айтганда, нутқ маданияти тилда мавжуд бўлган хилма-хил ифода шаклларидан фикр учун энг уйғунларини танлай билиш ва шу асосда расо нутқ туза олиш маҳоратидир. Нутқнинг таъсирчанлигини ташкил этувчи тўғрилиги, аниқлиги, мантиқийлиги, ифодалилиги, бойлиги, софлиги, жўялилиги маданий нутқ, шу ўринда мулоқотчанликнинг асосий коммуникатив сифатлари сирасига киради.
Педагогик мулоқот – бу ўқитувчининг талабалар билан дарсда ва дарсдан ташқари фаолиятда энг қулай психологик муҳитни вужудга келтириб, ижобий руҳий иқлимни яратиши учун имконият берувчи касбий муносабатидир.
Ўқитувчининг талабалар билан ўзаро яқин мулоқотидан асосий мақсад:

• 
  салбий ҳолатларни вужудга келтирувчи барча жараёнларга барҳам бериш;
  
• 
  талабаларда мустақил фикр юритиш кўникмаларини ҳосил қилиш;
  
• 
  талабаларни фаолликка, эркин фикрлашга, ўз фикр-мулоҳазаларини чўчимасдан баён қилиб унга таянишга ўргатиш;
  
• 
  талабаларнинг яширин қобилиятларини уйғотиш.
  

Тавсия этилаётган кейсни ечиш қуйидаги натижаларга эришишга имкон беради:

1. 
   муомала маданиятининг асосий коммуникатив сифатлари ҳақида маълумотга эга бўлиш;
   
2. 
   кийиниш маданияти ҳақидаги билимларини таҳлил қилиш;
   
3. 
   ташқи кўриниш, хусусан, кийиниш маданияти ва муомала маданиятининг уйғунлиги ҳақида фикр юритиш:
   
4. 
   юксак дид, мулоқот компетенциясини шакллантириш бўйича тавсияномалар ишлаб чиқиш.
   

Кейсда ҳозирги ёшларнинг кийиниш маданиятидаги номақбуллик, қулайлик, саломатликка фойдали ва зарарли жиҳатлари ҳақида, шунингдек, мулоқотчанликнинг асосий коммуникатив сифатлари, педагогик мулоқот ҳақида сўз юритилган. Бу маълумот ёзма нутқнинг илмий ва публицистик услубларида баён этилган.
Кейсдаги асосий муаммо: Ўқитувчи имиджининг бир қисми бўлган кийиниш маданиятида дидсизлик масалаларига барҳам беришда коммуникатив компетентликнинг ўрни.
Кейс муаммосини ҳал қилишда “Қадам – бақадам” ва “Контакт”
тренинглардан фойдаланамиз.

“Қадам – бақадам” тренингининг мақсади: юксак дид ва коммуникатив компетентликни эгаллаганлик даражаларини аниқлаш.