Namangan davlat universiteti raxmatova xayrixon ashiraliyevna pedagogik diagnostika

O‘quvchilarning 
ismi, familiyasi 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Ballar soni 
% 
Xulosa 
... 
Eslatma: agar o‘quvchi tegishli ko‘nikmaga ega bo‘lsa, u holda 3 ball; 
topshiriqlarni bajarishda qiyinchiliklarga duch kelsa – 2 ball; agar xatoga yo‘l 
qo‘ysa, ammo qanday harakat qilish kerakligini bilsa – 1 ball; agarda tegishli 
ko‘nikma shakllanmagan bo‘lsa u holda – 0 ballga ega bo‘ladi. 
Yig‘ilgan ballarning umumiy soniga ko‘ra o‘quvchining mustaqil ishlarni 
bajarishga tayyor ekanlik darajasi ma’lum bo‘ladi. Ballarning umumiy soni asosida 
besh balli tizim ko‘rsatkichlari (baholari) belgilanadi. Ya’ni: 
1) 30 ball – eng yuqori daraja: “5”; 
2) 27-29 ball – yuqori daraja: “5”;
3) 25-26 ball – o‘rta daraja: “4”; 
4) 20-24 ball – past daraja: “3”.
Agar o‘quvchida tashxisning 1-qismi bo‘yicha ko‘nikmalar shakllangan 
bo‘lsa, bu holat uning samarali ko‘nikmalarga egaligini tasdiqlaydi va u 
o‘qituvchining yordamisiz ham mustaqil ishlarni bajara oladi. 
O‘quvchida tashxisning 1- va 2-qismlari bo‘yicha ko‘nikmalar shakllangan 
bo‘lsa, bu holat uning ijodiy ko‘nikmalarga egaligini tasdiqlaydi va u turli 
murakkablikdagi topshiriqlarni ham mustaqil bajara oladi.
 
IV. O‘quvchilarda kreativ fikrlash qobiliyatini rivojlantiruvchi metodlar. 
Shaxsda kreativlik sifatlarini shakllantirish muammosi iqtisodiy jihatdan 
yetakchilik qilayotgan davlatlarda o‘tgan asrning 60-yillaridan boshlab izchil 
o‘rganila boshlangan. Aynan shu vaqtda kompyuter texnologiyalarining yaratilishi 
kishilik jamiyati tarixida yangi davrni boshlab bergan bo‘lib, inson ongi, tafakkuri 
istiqbolni belgilovchi muhim omil sifatida e’tirof etilishi uchun asos bo‘ldi. 
Kompyuter texnologiyasining yaratilishi birgina g‘oya bilan jamiyat hayotining 
barcha sohalariga jiddiy ta’sir ko‘rsatish, oylab, yillab amalga oshiriladigan 
monitoring jarayonini qisqartirish, vaqtni tejash hisobiga mehnat samaradorligi va 
unumdorligiga erishish mumkinligini isbotladi.
Shu sababli iqtisodiy jihatdan gegemon sanaluvchi davlatlarda yangi 
g‘oyalarni yaratish hisobiga qo‘l kuchi yoki texnika vositasida amalga 
oshiriladigan inson mehnatini yanada optimallashtirishga asosiy e’tibor qaratildi. 
“Kreativlik” deya baholanuvchi orginal fikrlash jarayonini aks ettiradigan 
sub’ektiv hodisa bugungi kunda jamiyat hayotining barcha sohalarida rivojlanishni 

---

90
belgilovchi “tayanch nuqta”ga aylandi. Bu esa o‘z navbatida kreativ fikrlovchi
shaxsni tarbiyalash masalasining dolzarblik kasb etishiga olib keldi
76
. 
“Kreativlik” (ingl. “create” – yaratish, “creative”) tushunchasi esa lug‘aviy 
jihatdan “yaratuvchanlik”, “ijodkorlik”
77
ma’nolarini anglatib, mutaxassis 
tomonidan kasbiy faoliyatni tashkil etish jarayonida uning muvaffaqiyatini 
ta’minlash yo‘lida tashqi va ichki omillar ta’sirisiz ham kutilmagan fikrlarni ilgari 
surish, muammoli vaziyatlarda ham o‘ziga xos orginal yechimlarni topish, 
takrorlanmas mahsulotlarni yaratish qobiliyatiga egalikni ifodalaydi. Ya’ni, kreativ 
mahsulotni yarata olishi uchun mutaxassisga tashqi (ob’ekt, predmet, buyum, 
hodisa) yoki ichki (hissiy kechinma: zavqlanish, quvonish, qayg‘urish, g‘amga 
botish va) omillarning ta’sir ko‘rsatishi shart emas va u bunday natijaga yuqori 
darajada kompetentlik sifatlariga egaligi tufayligina muvaffaq bo‘la oladi. 
Boshqacha aytganda, kreativlik ijodkorlik negizida rivojlanib, uning yuqori 
darajasi sanaladi. Agarda ijod mahsulotlari ijtimoiy sub’ektlarga hissiy, estetik 
ta’sir ko‘rsatish imkoniyatiga ega bo‘lsa, kreativ mahsulotlar o‘zida ikki jihatni 
namoyon qiladi: birinchidan, shaxsga hissiy, estetik ta’sir ko‘rsatadi, ikkinchidan, 
amaliy qiymatga ega bo‘lib, undan turli ehtiyojlarni qondirish (masalan, ozuqa 
sifatida iste’mol qilish, maishiy buyum sifatida foydalanish va h.k.) uchun xizmat 
qiladi.
1922 yilda Ray M.Simpson tomonidan chop etilgan “Creative Imagination” 
(“Kreativ tasavvur”) nomli asarda “kreativlik” tushunchasi ilk marta qo‘llanilgan 
bo‘lib, u yuqori darajadagi fikriy jarayon sifatida ifodalangan
78
.
Bugungi kunda shaxs, jumladan, o‘quvchilarda kreativ qobiliyatni 
rivojlantirish maqsadida quyidagi metodlardan samarali foydalanilmoqda: 
1. “Aqliy hujum” metodi. Mazkur metod Aleks Osborn tomonidan 
asoslangan bo‘lib, uning asosiy g‘oyasi shaxsda yangi, ko‘plab g‘oyalar ishlab 
chiqish, ularni tanqidiy tahlil qilish malakasini shakllantirishdan iborat. 
O‘rganilayotgan muammo bo‘yicha har bir o‘quvchi o‘z fikrini bildiradi, yechim 
yuzasidan o‘z taklifini ilgari suradi. Qolganlar bildirilgan fikrni to‘ldiradi va 
rivojlantiradi. O‘quvchilar tomonidan bildiriladigan hech bir fikr tanqid 
qilinmaydi. Barcha o‘quvchilar muammoning yechimi yuzasidan o‘z taklifini 
bildirgandan so‘nggina ular umumiy holda tahlil qilinadi va eng to‘g‘ri, samarali 
yechim tanlanadi
79
.