Namangan muhandislik-pedagogika instituti Yer usti transport tizimlari kafedrasi Avtomobilsozlik texnologiyasi fanidan

Namangan muhandislik-pedagogika instituti 

 

Yer usti transport tizimlari kafedrasi 

 

Avtomobilsozlik texnologiyasi  

fanidan 

 

2-Mavzu: Ishlab chiqarish jarayoni. 

 

TAQDIMOT 

 

 

Tayyorladi:                 kat.o`qit.U. Xidirov

 

                                                             

 

Ishlab chiqarish jarayoni

  

 

Reja: 

 

1. Ishlab chiqarish jarayoni to’grisida 

umumiy tushuncha.  

2. Ishlab chiqarish jarayoni bosqichlari. 

3. Ishlab chiqarish jarayonini tayyorlash 

4.Ishlab chiqarish korxonalarining turlari 

buyum va uning tashkil  etuvchilari.  

 

 

Maxsulot  deb

  son  yoki  nusxa  bilan  aniqlanuvchi  ishlab 

chiqarishning oxirgi bosqichida shakllanuvchi  narsaga aytiladi. 

Ishlab  chiqarishning  xarakteriga    qarab  mahsulot-mashina, 

mashina  elementi  yoki  alohida    detal  bo’lishi  mumkin.    

 

Avtomobil  zavodi  uchun    mahsulot  avtomobil  bo’lsa, 

motor  zavodi  uchun  dvigatelg’  bo’ladi.  Ishlab  chiqarilgan 

maxsulotning  vazifasiga qarab ular asosiy va qo’shimcha ishlab 

chiqarish  maxsuloti  bo’lishi  mumkin.  Maxsulotning    birinchi 

turiga sotish, tashqi bozor uchun ishlab chiqarilgan  maxsulotlar 

kirsa,  ikkinchi  turiga  korxonaning  shaxsiy  ehtiyojlarini 

qondirish uchun ishlab chiqarilgan maxsulotlar kiradi. 

 

Detal

-bir 

hil 

materialdan 

yigish 

operatsiyalarini 

qo’llamasdan tayyorlangan maxsulotdir. 

 

Bir  bo’lak  detaldan  tayyorlangan  val,  quyilgan  korpus 

shular jumlasidandir. 

   

   

 

 

 

 

Tashkil  etuvchilar uch turga bo’linadi:  

Birinchi

  

tartibli tashkil etuvchilar bevosita maxsulot tarkibiga kiradi.  

U alohida detal, bir necha ikkinchi  tartibli qismlar va detallardan  

tashkil topadi.  

 

Ikkinchi 

tartibli tashkil etuvchilar birinchi darajali tashkil  

etuvchilarga kiradi. U detallarga va uchinchi  tartiblii tashkil  

etuvchilarga bo’linadi.  

uchinchi

 

tartibli tashkil etuvchilar faqat detallarga bo’linadi  

     Yarim tayyor maxsulot

 

(polufabrikat)-tahminlovchi korxona tomonidan  

yetkazib beriladigan maxsulot bo’lib qo’shimcha ishlov berishni  

yoki yigishni  talab qiladi.  

    Butlovchi maxsulot - 

tahminlovchi korxona tomonidan  tayyorlanadigan  

va korxona ishlab chiqaradigan maxsulotning tashkil etuvchisiga aytiladi.  

 

 

 

Yigma birlik - tashkil etuvchi elementlarini yig’ish natijasida  

hosil qilingan maxsulotdir (stanok, dvigatel va h.k.). 

 

    

Ishlab chiqarish intensivligi (tezkorligi) 

tayyorlash takti va ritmi bilan tavsiflanadi. Ishlab  

chiqarish takti davriy ravishda korxonadan 

maxsulotning donalab chiqib turish vaqt 

intervaliga aytiladi. Takt miqdori analitik usulda 

quyidagicha ҳisoblanish mumkin. 

 

 

bu yerda   

      

F

-korxonaning yillik ishlash vaqti, s; 

       

D

-yil davomida ishlab chiqariladigan maҳsulot 

miqdori. 

;

D

F

Т



Ishlab chiqarish ritmi-

 

vaqt birligida ma’lum  turdagi,  

o’lchamdan ishlab chiqarilish miqdoriga aytiladi.  

 

 

Ishlab chiqarish hajmi-

  

belgilangan vaqt oraligida  

ishlab chiqarilishni rejalashtrilgan mahsulot miqdori.  

shlab  chiqarish dasturi (programma) -ishlab  

chiqariladigan mahsulotlarning turi, hajmi va ishlab  

chiqarilishi muddatlari ko’rsatilgan hujjat

. 

Ish o’rni-

ishlab 

chiqarish tarmogining bir  qismi bo’lib ishni 

bajaruvchilar, ular xizmat ko’rsatadigan texnologik jihozlar yoki 

konveyerning ma’lum qismi joylashgan joydir. 

Ishlab chiqarish jarayoni va uning bosqichlari 

Ishlab  chiqarish jarayoni deb  korxonada maxsulotni ishlab 

chiqarishda odamlar va jihozlarning harakatlanish va tahsir 

majmuasiga aytiladi. 

Ishlab chiqarish jarayoni quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi: 

-ishlab chiqarish vositalari va muhitini yaratish; 

- material va yarim tayyor maxsulotlarni olish va saqlash detallarga 

ishlov berish; 

-yigma birliklarini yoigish; 

(-material, detal, maxsulotlarni tashish) 

(-ishlab chiqarishning barcha bosqichlarida texnika nazorat qilish); 

-Maxsulotni umumiy yigish; 

-Sinash va nazorat qilish; 

-saqlash 

Ishlab chiqarish jarayonini tayyorlash: 

-texnik vazifani tuzish yoki olish; 

-maxsulotni loyihalash; 

-texnologik hujjatlarni tuzish; 

-korxonani qurish va jihozlash; 

-kadrlarni tanlash va joylashtirish; 

-tahminlash tizimini tuzish va ishlatish  

 

Ishlab chiqarish korxonalarining turlari.

quyidagicha bo’ladi:  

   

-donalab ishlab chiqarish korxonalari ko’p turdagi  

maxsulotlarni kam miqdorda (oyiga yoki yiliga bir necha 

dona) ishlab chiqarishi bilan xarakterlanadi  

   -seriyalab ishlab chiqarish korxonalari mahsulotlarning 

ishlab chiqarilish turlari davriy  ravishda o’zgartirilib 

turishi bilan harakterlanadi. Bu turdagi  korxonalar o’z 

navbatida kichik, o’rta va katta seriyali ishlab chiqarish 

korxonalariga bo’linadi. 

  -ommaviy ishlab chiqarish korxonalari ishlab 

chiqariladigan maxsulotlar turi kamligi va hajmi  

kattaligi bilan harakterlanadi avtomobil, traktor, 

xolodilnik va shu singari   mahsulotni katta hajmda 

ishlab chiqaruvchi korxonalarning ko’pchiligi shu turga 

kiradi. 

  -kichik seriyali ishlab chiqarish korxonalari 

uchun bu ko’rsatkich -20 



Ko



 40 , 

  -o’rta seriyalab i.ch. korxonalari uchun 

- 10 



Ko



20, 

  -katta seriyali i.ch. korxonalari uchun 

- 1



Ko



10 

-ommaviy i.ch. korxonalari uchun - Koq1                  

Mashinasozlikda korxonalarni turlarga bo’lish shartli bo’lib, ba’zi bir  

ishlab chiqarish korxonalarida bir vaqtning o’zida bo’limlarida 

 har xil ishlab chiqarish turiga kiruvchi ishlab chiqarish usullari mavjud. 

-vazifa ko’rsatkichi-uning qo’llanish sohasini 

belgilab beradi; 

-ishonchlilik ko’rsatkichi; 

-tayyorlanuvchanlik (texnologik) ko’rsatkichi; 

-ergonomik ko’rsatkichlari (qulaylik); 

-standartlik va umumlashish ko’rsatkichi 

-patent huquq ko’rsatkichlari; 

-iqtisodiy ko’rsatkichlari; 

-xavfsizlik ko’rsatkichlari  

Maxsulot sifati-

  maxsulotning xususiyatlari yigindisi bo’lib, uning 

 bajarishi lozim bo’lgan vazifasini amalga oshirish uchun xizmat qiladi. 

Maxsulotlarning sifat darajasini baholash uchun bir necha turdagi  

ko’rsatkichlar qabul qilingan:  

Nazorat savollari: 



Ishlab chiqarish jarayoni nima? 



Ishlab chiqarilgan maxsulotlar qanday 

turlarga bulinadi? 



Ishlab chiqarish jarayonining bosqichlari. 



Ishlab chiqarish muxiti nima? 



Ishlab chiqarish korxonalari qanday turlarga 

bulinadi? 



Maxsulot sifati nima? 

Foydalaniladigan  darsliklar  va o’quv  qo’llanmalar  

1. Omirov A.Y, Qayumov A.X mashinasozlik texnologiyasi. –

Toshkent:  O’zbekiston, 2003. -384 b. 

2. Tojiyev A. T. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari. Ma’ruzalar 

matni.- Tashkent: TAYI, 2011.-117 b. 

3.  Abdusattorov T., O.V.Lebedev, V.Sh.Axmedov Transport 

mashinasozligi, ToshTYMI, Toshkent, 2003, 115 bet.