Namangan muhandislik-qurilish instituti «Enеrgеtika va sanoatni axborotlashtirish» fakultеti

S R Qn Qn+1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 0 0 1 1 0 1 0 0 1 1 0 1 1 1 1 0 x 1 1 1 x

S,R — triggerning kirish yо‘llari; Qn — triggerning oldingi holati; Qn+1 — triggerning keyingi holati; x — noaniqlik shartli belgisi;

RS — triggerining belgilanishi

D trigger xabarni qisqa vaqt (1taktga) saqlab turish triggeri

D Qn Qn+1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 1 1 1

D — triggerining belgilanishi

T-trigger — bir xonali sanagich. Har bir xabarga о‘z holatini о‘zgartiradi.
T Qn Qn+1 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 1 0	T — triggerining belgilanishi

DV, TV triggerlarning D va T — triggerlaridan farqi qо‘shimcha ruxsat beruvchi (boshqarish) V kirish yо‘lining mavjudligi. Arap V=0 bо‘lsa, DV, TV triggerlar ishlaydi, ya’ni oldingi holatini saqlab turadi. V=1 bо‘lsa, DV trigger D trigger singari, TV— trigger esa T — trigger singari ishlaydi.

DV va TV — triggerlarining belgilanishi

JK – trigger – universal trigger
J K Qn Qn+1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 0 0 1 1 0 1 0 0 1 1 0 1 1 1 1 0 1 1 1 1 0

Murakkab mantiqli triggerlar

Ikki pog‘onali sinxron RS-trigger

Triggerlar – sifat jihatidan raqamli texnikaning yangi tarkibiy elementidir. Uni mantiqiy element deb qarab bо‘lmaydi, chunki u yangi sinf elementidir.
Trigger bu yakunlangan qurilma bо‘lib, u faqat bitta turg‘un holatda bо‘la oladi. Umuman olganda mantiqiy elementlarning kirishlari ham kuchsiz trigger effektini bera oladi. Mantiqiy nolni ifodalaydigan va mantiqiy birni ifodalaydigan kuchlanishlar о‘rtasida har doim oraliq diapazon mavjud bо‘ladi. Bu diapazon mantiqiy noaniqlik deb ataladi. Agar mantiqiy kirishda kuchlanish shu diapazonga tushib qolgan bо‘lsa, natija qanday bо‘linishi aytib bо‘lmaydi.
Bir qancha jarayonlar hattoki chiziqli rejimga ham о‘tib qolishi mumkin. Bunday holatlarni oldini olish uchun Shmitt trigeridan foydalaniladi. Bu trigger ikkita aniq chegaraga ega bо‘lib, kirish kuchlanishi (signali) ushbu chegaralar orqali triggerdan о‘tganda ikki holatdan aniq bir turg‘un holatga keladi.

Xulosa
Men ushbu mavzuni kurs ishi qilib tayyorlashda turli hil malaka va ko`nokmalarga ega bo`ldim qolaversa, qo`shimcha adabiyotlardan qay tarzda foydalanish tartiblarini o`rgandim.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. A. A. Xoliqov. „Raqamli sxemotexnika“, 1- va 2-qismi, ТТYMI,
Тoshkent, 2007.
2. А. А. Халиков. „Цифровая схемотехника“, ТашИИТ,
Ташкент, 2007
3. A. A. Xaликoв. „Eлeктрoн іурилмaлaри, aнaлoгли вa рaіaмли
сxeмaтикa“. Тoшкeнт: „Тeмир йґлчи“, 2002.
4. А. А. Халиков. Конспект лекций по дисциплине
„Электронные устройства, аналоговая и цифровая схематика“
2-іисм. Тошкент. 2002.
5. A. A. Xaликoв. „Eлeктрoн іурилмaлaри, aнaлoгли вa рaіaмли
сxeмaтикa“ фaнидaн мaърузaлaр тґплaми, 2-іисм, Тoшкeнт. 2002.
6. A. A. Xaликoв. Ф.Ф. Умaрoв. Рaдиoтexник тизимлaр нaзaрияси
aсoслaри. Тoшкeнт: „¤збeкистoн“. 2002.
7. А. А. Халиков. Ф.Ф. Умаров. „Теория электрических цепей.“
Учебное пособие. „Билим“. Тошкент. 2004.
8. Интегральные микросхемы. Справочник под редакцией Б.В.
Тарабрина. М. „Радио и связь“, 2000.
Qo`shimcha adabiyotlar

1. 
   Конденсаторы: Справочник. / под редакцией И.И.Четверткова и М.Н.Дьяконова. М.: «Радио и связь», 1993. 3. Л.А.Коледов, В.А.Волков, Н.И.Докучаев, Э.М.Ильина, Н.И.Патрик. Конструирование и технология микросхем. Курсовое проектирование: Учебное пособие для вузов. / под редакцией Л.А.Коледова. М.:»Высшая школа», 1984. 4. К.С.Лабец. Электронные приборы. Киев: «Вища школа», 1974. 5. В.Г.Гусев, Ю.М.Гусев. Электроника. М.: «Высшая школа», 1991 Разм
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‗yicha Harakatlar strategiyasi
   
3. 
   To’g‘risida. - T.: 2017 yil 7 fevral, PF-4947 - sonli farmoni.
   
4. 
   5. Teoriya avtomaticheskogo upravleniya. Pod redaksii V.V. Yakovleva. –Moskva:
   
5. 
   Visshaya shkola, 2005 g., 567 s.- М.: Издaтeльcкий цeнтр, 2004. -304 c.
   
6. 
   Попов А.Н. `Датчики систем упрaвлeния` - М: Изд. МЭИ, 2000.
   

Internet resurslar
1. www.ziyonet.uz
2. www.toehelp.ru
3. www.zdo.vstu.edu.ru
4. www.balov.ru

Ilova :
Тrigger deb, ikkita turg‘un holatdan birida tura olib, bir

holatidan ikkinchisiga kirish signali ta’sirida o‘tadigan qurilmaga
aytiladi. Тrigger holati kirish signali orqali aniqlanadi. Тrigger
ketma-ketlik raqamli qurilmaning baza elementi hisoblanadi. Unda
0 yoki 1 saqlanishi mumkin.
Ketma-ketlik raqamli qurilmaning sxemalarida triggerlar ikkita
chiqish qismiga ega: 1) to‘g‘ri Q (1 chiqish); 2) inversli Q (0 chiqish).
Тriggerning 1 holatida uning Q chiqish qismida yuqori sathli
signal (1) va Q chiqish qismida esa past sath (0) bo‘ladi.
Тriggerning 0 holatida Q chiqish qismida kichik sathli (0) signali,
Q chiqish qismida esa yuqori sathli (1) lar mos keladi.
Тriggerlarning kirish qismlari informatsion (axboriy) va
yordamchi (boshqaruvchi)larga bo‘linadi. Informatsion (axboriy)
kirish qismiga kelayotgan signallar triggerning holatini boshqaradi.
Yordamchi kirish qismiga kelayotgan signallar esa triggerni
avvaldan kerak bo‘lgan holatiga o‘tkazish va sinxronlashtirish
uchun xizmat qiladi. Yordamchi kirish qismlari axboriy qism
sifatida qo‘llanilishi mumkin.
Тriggerning kirish qismlari uning strukturasiga va vazifasiga
bog‘liq bo‘ladi. Тriggerning axboriy kirish qismlari S, R, J, K,
D, T, boshqaruvchi kirish qismlari esa C, V harflari bilan
belgilanadi. Тriggerlar uchun standart belgilanish (11.1-rasm)
ma’lum. Bu yerda S va R axboriy kirish bo‘lib, Q va Q —
chiqishlari, Т trigger belgisidir. Inversli chiqish qismi Q doira
shakli bilan belgilangan.
Тrigger mantiqiy elementlarning ulanishi, ya’ni chiqishdan
kirish qismiga teskari aloqa sxemasi (11.2-rasm)da tasvirlanganidek
qurilishi mumkin. Тrigger 0 (Q=0, Q =1) holatda bo‘lsa, R va S
kirish qismida 0 signallar beriladi. Тrigger holati o‘zgarmaydi.
Haqiqatan ham, birlik chiqish signali Q sxemadagi YOKI
sxemasining 1- nomerli kirishiga keladi.