Mavzu: Shlitsali birikmalarning o’zaro almashinuvchanligi
Shlitsli birikmalarni, aslida, aylana bo‘yicha bir tekis joylashgan ko‘p shponkali birikmadek faraz qilish mumkin. Val chiqiqlari va vtulka ariqchalarining profillari shakliga qarab, shlitsli birikmalar to‘g‘ri yonli (8.4-rasm) va evolьventali (8.5-rasm) bo‘ladi. Bulardan uchburchak profilli shlitsli birikmalar ancha kamroq qo‘llanadi. SHlitsli birikmalar shponkalilar qo‘llanadigan hollarda, faqat kattaroq aylantirish momentlarini uzatish uchun va val bilan vtulka o‘qlarining o‘qdoshligiga nisbatan yuqori talablar bo‘lganda qo‘llanadi.
Shlitsli to‘g‘ri yonli birikmalar (10.4-rasm) qo‘zg‘aluvchan (tirqishli) va qo‘zg‘almas (taranglikli) birikmalarda qo‘llanadi.
O‘ar xil kattalikda bo‘lgan momentlarni uzatish uchun shlitsli birikmalar me’yorlanganda, asosan, tishlar sonlari, ichki d va tashqi D diametrlari va tish (ariqcha) ning eni bilan farqlanuvchi engil, o‘rta hamda og‘ir seriyalarga ajratiladi.
To‘g‘ri yonli shlitsli birikmalar tashqi diametri 14 dan 125 mm gacha bo‘lgan vallarni qamraydi (bu erda diametrlarning "tashqi" va "ichki" nomlari rezьbanikiga o‘xshash, ya’ni valning tashqi diametri uning tashqarisida, vtulkaniki esa uning ichida joylashgan). Standart orqali z x d x D larning biriktirilishlari me’yorlangan. To‘g‘ri yonli shlitsli birikmalarda tutashuv hosil qiladigan tishlar birikmaning o‘qiga parallel joylashadi.
SHlitsli birikmalarning parametrlariga bo‘lgan talablar val bilan vtulka orasida markazlashtirishning qabul qilingan sxemasiga, ya’ni asosiy tutashish amalga oshadigan yuzaga qarab beriladi. Markazlashtirish (tutashish)ning uch turi qo‘llanadi: tashqi yuza (D), ichki yuza (d) va tishlar bilan vtulka ariqchalarining yon tomonlari (v) bo‘yicha.
5-rasm
To‘g‘ri yonli shlitsli birikmalarni: a) tashqi diametri D; b) ichki diametri d; v) yon tomonlari b bo‘yicha markazlashtirish.
SHuni ko‘zda tutish kerakki, vtulkaning yuzasi protyajka yordamida ishlanadi, bu esa o‘z navbatida, materialga va tutashish aniqligiga bo‘lgan talablarni oldindan belgilaydi.
|
