Namangan muhandislik-texnologiya instituti nabidjanova n. N., Rizametova m. A., Raimberdiyava d., Ergasheva r

partiyasini tikish, yangi asbob-uskuna va mexanizatsiya vositalarini sinovdan 
o`tkazish, materiallarni sinash va hususiyatlarini aniqlash, ishlab chiqarish 
jarayonini nazorat qilish)dan iborat. Qo`yilgan vazifalarni yechish uchun sehda 
qo`llaniladigan asbob-uskuna turiga qarab, tajriba sehini ishlab chiqarish jarayoni 
tuziladi. Bu tsehda barcha ishlar bosqichlarga bo`linadi va ular tegishli guruh 
tomonidan bajariladi: 
Modelchi konstruktorlar guruhi. 
Andozachilar guruhi. 
Normalovchilar guruhi. 
Texnologlar guruhi. 
Gazlamalarni hususiyatini aniqlash laboratoriysi. 
Tajriba sehidagi barcha ishlar an`anaviy usulda, ya`ni qo`lda, hisoblash 
texnikasini qo`llamay va tikuv buyumlarini avtomatlashtirilgan loyihalsh tizimlari 
(SAPR)ni qo`llab bajarish mumkin [5, 6]. 
Tajriba sehi birinchi navbatda xaridorning talabiga binoan na`muna 
tayyorlash uchun ishlaydi. Xaridorning buyurtmasi bo`yicha eskiz chiziladi, eskiz 
chizmalardan kelib chiqib texnik chizmalar ishlab chiqiladi. Texnik chizmaga 
qarab turib konstruktorlar mahsulotni loyihalashni boshlaydi. Keyingi jarayon 
texnologga o`tadi. Texnolog na`munani tikish bilan shug`ullanadi va texnologik 
jarayon ketma-ketligini ishlab chiqadi. Texnolog na`muna modelning qirqimlari 
qaday choklar bilan necha santimetr kenglikda tikilishini, bitta mahsulotni tikish 
uchun qancha vaqt sarf bo`lishini aniqlab beradi. 

---

16 
2-rasm. Andozalarni M 1:1da chop etadigan PLOTER qurilmasi 
1.2.3. Materiallardan tejamli foydalanish to`grisida ma`lumot 
Andozalar joylashmasini ishlab chiqish. Zamonaviy ALT joylashmani 
bajarish programma moduli ancha keng rivojlangan, bo`lib, u ba'zi tizimlarda CAT 
dasturiy ta'minot bilan integrallashgan.
Andozalar joylashmasini ishlab chiqish avtomatik va yarimavtomatlashgan 
(kombinasiyalangan) rejimda bajarilishi mumkin. Avtomatik "Joylashma" 
programma moduli har doim ham optimal natija olinishini kafolatlamaydi.
Shuning 
uchun 
zamonaviy 
tizimlarda 
avtomatik 
programmalar 
yarimavtomatlashgan programmalar bilan birga ishlatilmoqda, ya'ni avtomatik 
rejimda bajarilgan joylashmaga inson tuzatishlar, material xususiyatiga bog`liq 
ravishda cheklovlar kiritishi mumkin.
"Joylashma" programma modulining unumdorligi joylashmani bajarish 
uchun ketgan vaqt va andozlararo chiqindi qiymati bilan baholanadi [7]. 
ASSYST programmasining 3, 4 xil funktsiyalari bo`lib, litsenziya asosida 
qo`llaniladi. 
Shular ichida ―Avtoraskladka‖ nomli operatsiya mavjud. 
Avtoraskladka – avtomatik andozani to`shamaga joylaydi. Gazlamaning 
xususiyatidan kelib chiqqan holda programmaga buyruq beriladi. Berilgan 
parametrlar bo`yicha kompyuter andozalarni avtomatik joylashtirib chiqadi. 
Buyrug`da gazlamaning uzunligi va eni beriladi. Programma tezlik va sifat uchun 
ishlaydi. 

---

17 
Kiyim detallari andozalari kompektini loyihalash kichik tizimlari quyidagi 
proseduralardan iborat: andozalar konturi approksimasiyasi; andozalarni razmer va 
bo`ylar bo`yicha ko`paytirish (andozalar gradasiyasi); gradasiya natijasida hosil 
qilingan yangi model andozalarini razmer va bo`ylar bo`yicha shakllantirish; grafik 
ma'lumotlarga ishlov berish vositalaridan foydalanib, razmer va bo`ylarga kiyim 
modeli andozalari chizmasini qurish; razmer va bo`ylar uchun loyihalanayotgan 
model andozalari yuzasini hisoblash (3- rasm). 
Andoza yuzasini hisoblash uchun 
- (―Измерения и контроль‖) rejimiga 
o`tiladi. Asosiy menyudan 
- (―Площадь детали‖) buyrug`i tanlanadi va 
kursor bilan detal tanlanadi. Tizim avtomatik ravishda belgilangan detal 
maydoninig
-qiymatlarini ish stolida ko`rsatadi [8].
3- rasm. Model andoza yuzasini avtomatik hisoblash chizmasi.