Nanotexnologiyalar haqida tushuncha

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI:
1. Oripova M “Geomehanika. Ma’ruzalar matni” Toshkent 2001-yil.
2. Oripova M “Geomehanika fanidan laborotoriya ishlarini bajarish uchun qo’llanma” Toshkent 1999-
yil.
3. Internet saytlari: ziyonet.uz, wikpedia.org, muloqot.uz, listverse.com.

---

TOG' JINSLARI STRUKTURASI VA TEKSTURASI, 
GEONETIK SINFLARI
MUSTAQIL ISHI

---

Reja:
1. Togʻ jinslarining tuzilishi va teksturasi haqida tushuncha
2. Textura tasnifi va jinslar genezisi
3. Magmatik jinslar
4. Magmatik jinslar qanday tuzilgan

---

Tuzilish jins hosil qiluvchi mineral moddaning holatini aks ettiradi va minerallarning
kristallanish va yoʻq qilish jarayonining oʻzi, yaʼni togʻ jinslarining hosil boʻlishi jarayonida
moddaning oʻzgarishi bilan bogʻliq. Strukturaviy xususiyatlarga jinsning kristallik darajasi, 
shuningdek, jinsni tashkil etuvchi donalarning mutlaq va nisbiy kattaligi va ularning shakli
kabi xususiyatlari kiradi.
Tog’ jinslarining teksturasi - bu uning bir jinsliligini tavsiflovchi xususiyatlar yig’indisi -
boshqacha qilib aytganda, strukturaviy elementlar jinsdagi bo’shliqni qanday to’ldirishi, 
qanday taqsimlanishi va bir-biriga yo’nalganligi.do'stga nisbatan. Teksturaning ko'rinishi tog' 
jinslari tarkibiy qismlarining uning hosil bo'lishida nisbiy harakati bilan bog'liq. Tog‘jinslari
bo‘laklarining shakli ham uning tarkibi xususiyatlarini tavsiflashda muhim ahamiyatga ega.

---

Tog` jinslarini tavsiflash uchun ularning tuzilishi xususiyatlarini aks ettiruvchi tashqi belgilar katta
ahamiyatga ega. Bunday belgilar ikki guruhga bo'linadi: birinchisi tog' jinslarining tuzilishini
tavsiflaydi, ikkinchisi esa bu erda batafsilroq to'xtalib o'tamiz, tekstura xususiyatlariga tegishli.

---

Textura tasnifi va jinslar genezisi
Tog’ jinslarining o’zaro joylashishi. Bir hil (massiv) va heterojen teksturalar mavjud. 
Ikkinchisi, o'z navbatida, bir nechta turlarga ega: tarmoqli, gneys, shlieren, suyuqlik va
boshqalar.
Boʻshliqni toʻldirish darajasi. Tekstura u yoki bu tabiatdagi zich yoki g'ovakli bo'lishi
mumkin (shlak, miarolit, bodomsimon, sharsimon).
Togʻ jinslarining tuzilishi, shuningdek, tuzilishi kelib chiqishiga bogʻliq. Ushbu mezonga
ko'ra, jinslar magmatik, cho'kindi va metamorfiklarga bo'linadi. Ular kimyoviy va mineralogik
tarkibi va shakllanish sharoitlari bilan farqlanadi. Ularning har biri o'ziga xos teksturaviy
xususiyatlarga ega. Shuning uchun biz jinslarning har bir sinfi uchun alohida tekstura turlarini
batafsil ko'rib chiqamiz.

---

Bu turdagi jinslarning hosil boʻlishi magmatik eritmalarning qotib qolishi jarayonida sodir
boʻladi. Bu jarayonning shartlariga ko'ra, paydo bo'ladigan jinslar ikki turga bo'linadi. Ularga
tegishli bo'lgan magmatik tog' jinslarining tuzilishi va tuzilishi o'xshash kimyoviy va mineral 
tarkibi bilan farqlanadi.
Intruziv jinslar natijasida hosil bo`ladiyer qobig'ining chuqur hududlarida magmaning sekin
kristallanishi.
Effuziv jinslar yer yuzasiga otilib chiqqan lava - magma va boshqa vulqon mahsulotlari
(kul)ning tez sovishi natijasida hosil boʻladi.
Sayyoramiz poʻstining qariyb yarmi ikkala turdagi magmatik jinslardan iborat.

---

Magmatik jinslar qanday tuzilgan
Magmatitlarning teksturasi magma harakatining dinamikasi va uning xost qatlamlari bilan
fizik-kimyoviy oʻzaro taʼsirining intensivligini aks ettiradi.
Agar tog’ jinslarining teksturalari magmatik eritmaning qattiqlashishi bilan bir vaqtda hosil
bo’lsa, ular singenetik, jumladan massiv, sharsimon, direktiv, g’ovak deb ataladi. Sferik
tekstura jinsda sharsimon yoki ellipsoid shakllanishlarning mavjudligi bilan tavsiflanadi; 
direktiva - tekislangan yoki cho'zilgan konfiguratsiyaning subparallel yo'n altirilgan donalari
mavjudligi bilan.
Birlamchi zotda oʻzgarish boʻlgan hollarda hosil boʻlgan tekstura epigenetik deyiladi. 
Masalan, amigdalik tekstura (pufakchalar va teshiklar gidrotermik mahsulotlar bilan
to'ldirilganda hosil bo'ladi) yoki brekchi teksturasi (toshda boshqa magmatitning tartibsiz
shakldagi bo'laklari to'planishi natijasida hosil bo'ladi).
Toʻqimalarning kelib chiqishi togʻ jinslarining kristallanish jarayonlari bilan bogʻliq
boʻlgan endogen yoki tashqi omillar taʼsiriga qarab ekzogen boʻlishi mumkin.

---

---

Bosqinlarga xos boʻlgan eng keng tarqalgan teksturalar:
• massiv, bir xil taqsimot va tasodifiy yo'nalishli donalar (masalan - dunitlar, siyenitlar, 
dioritlar, ba'zan granit, gabbro);
• shlieren jinslarda turli mineralogik tarkib va tuzilishga ega hududlar mavjudligi;
• bandli (gnays yoki direktiv), turli tuzilishga yoki mineral tarkibga ega boʻlgan oʻzgaruvchan
tasmalar (migmatitlar, baʼzan granit, gabbro) bilan tavsiflanadi;
• miarolik, kristalli donalarning yuzlari hosil qilgan togʻ jinslarida boʻshliqlar bor.

---