Насекомалар экологиясы пәнинен жуўмақлаўшы баҳалаў жумысы

J:
15. Biotoplar, nasekomalardın’ tu’rler ara aymaqlıq toparları nelerden ibarat?
J: Hár qanday organizm túriniń populyaciyaları tirishilik iskerligin, jasaw ortalıǵın kópshilik jaǵdaylarda ózleri ushın qolaysız (zapas azıqlıqlarınıń sarıplanıwı, hawa kislorodı, metobolizm ónimleriniń toplanıwı, óliklerdiń shiriwi h.t.b.) tárepke ózgerttirsede, sol ortalıqta jasap atırǵan basqa túrler tárepinen belgili dárejede joǵalıp turıladı. Mısalı, hámmemizge belgili kópshilik nasekomalar arasında shirigen ósimlik hám haywanlar qaldıqlarında rawajlanatuǵın saprofaglar hám nekrofaglar, yaki basqa haywanlar ekskrimentleri menen azıqlanatuǵın kaprofaglar; haywanlar metabolizminiń kópshilik ónimlerinen ósimlikler paydalanıwı h.t.b.
Sonıń ushında teritoriyalardıń hár túrli uchastkalarında organizmlerdiń hár qıylı túrleriniń biogen, ayrım zat almasınıwın táminlewshi úlkenirek yaki kishirek bir qansha tariyxıy toparları júzege keledi.
Teritoriyanıń ol yaki bul uchastkalarında ornalasqan organizm túrleri óz-ara azıqlanıwında qanday baylanısta bolsa, organikalıq emes ortalıq fizika-ximiyalıq faktorlarında da soǵan uqsas baylanıstı talap etedi.
Jeke túrler belgili bir toparlardıń rawajlanıwında, jasaw sharayatın tańlaw qásiyetinde, sonıń menen birge joqarı, kishi klass nasekomalarınıń qanatı járdeminde teritoriyalarǵa kóship júriwinde úlken áhmiyetke iye. Bunnan tısqarı, kompleksli tiri organizm kóbinshe ózine tán ortalıqtı ózi jaratadı. Mısalı, kemiriwshiler uyalarına kópshilik organizmler, sonıń ishinde nasekomalardıń ornalasıwı, yaki jırtqısh qońızlar uyalarında ornalasıwı, álbette olardıń uyalarınan sırttaǵı ortalıqqa salıstırǵanda ulıwma basqasha mikrotemperaturanı júzege keltiredi.
Qumırsqalar (Formicidae), ásirese hárreler (Apis mellifera L.) uyalarında azlı-kóppe birdey temperatura hám ıǵallıq bir túrde saqlanadı. Termitler (Isoptera) hárrelerden parıqlıraq hawa aǵımın birdey saqlap turıw ushın kúsh sarıplamaydı, olar uyalarında hawa almasınıwı avtomatiyalıq tásirge iye. Bunnan tısqarı, belgili bir komplekske kiriwshi túrler, tuwrıdan-tuwrı yaki janapay konkurenciya, parazitizm, jırtqıshlıq baylanıslar arqalı olar óz-ara individler sanın shekleydi. Sol sebepli jeke toparlar arasında birlesiw arqalı azlı-kóp muǵdarlıq, ayırım túrler mútájligin qandıratuǵın kórinsler júzege keledi.Topıraq hám temperatura sharayatları bir qıylı bolıp, belgili bir haywanlar kompleksi hám ósimlikler dúnyası menen qaplanǵan aymaq biotop delinedi. Mısalı, Tawdıń taslı jeri hám taw aldı, shólistannıń bir qıylı bólimindegi qumlı uchastkası, qoyıw batpaqlıq, egislik jerler, qaraǵaylı toǵaylar, paxta plantaciyası h.t.b. biotoplar esaplanadı.

16. Biotsenozlar strukturalarının’ ma’wsimlik ha’m sutkalıq o’zgerisleri degende ne tu’sinesiz?