Natriy reja: Kirish Natriyning kashf etilish tarixi va nomining kelib chiqishi Natriy xlodirning ishlatilishi Natriy birikmalari Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati Kirish


Natriyning kashf etilish tarixi va nomining kelib chiqishi


Download 211 Kb.
bet2/5
Sana23.12.2022
Hajmi211 Kb.
#1043992
1   2   3   4   5
Bog'liq
NATRIY

Natriyning kashf etilish tarixi va nomining kelib chiqishi
Natriy birikmalari qadim zamonlardan beri ma’lum va ishlatilgan. Biblii kitobning qadimgi yunon tarjimasida — νίτρον so’z keltirilgan (Lotincha tarjimasida — νίτρον-bu nitroet so’ziga mos keladi) soda yoki kaliy kabi moddalar nomi bo’lib, u yog ‘ bilan aralashtirib yuvish vositasi sifatida xizmat qilagan. Tanaxda νίτros so’zi boshqasiga to’g’ri keladi. Soda (natron) Misrda natron ko’llarining suvlarida tabiiy uchraydi. Qadimgi misrliklar tabiiy sodani, tuvalni oqartirish, oziq-ovqat tayyorlash, bo’yoqlar va sirlar ishlab chiqarish uchun ishlatilgan. Oqsoqol Plinining yozishicha, Nil deltasida soda (tarkibida etarli miqdordagi aralashmalar bo’lgan) daryo suvidan ajratilgan. U katta bo’laklarda sotuvga chiqdi,ko’mir aralashganligi sababli, kulrang yoki hatto qora rangga bo’yalgan.
«Natriy» nomi lotin tilidagi natrium so’zidan kelib chiqqan ( qadimgi yunoncha νίτρον ), O’rta Misr tilidan olingan (nṯr), bu erda boshqa narsalar ifodalaydi: «soda», «kostik soda» ni.
«Na» qisqartmasi va natrium so’zi birinchi marta akademik, Shvetsiya shifokorlar jamiyati asoschisi Yons Yakob Berzelius (1779-1848) tomonidan soda tarkibiga kiradigan tabiiy mineral tuzlarni belgilashda ishlatilgan. Ilgari (hanuzgacha ingliz, frantsuz va boshqa bir qator tillarda) bu element natriy deb nomlangan ( lot. sodium) – bu natriy nomi , ehtimol arabcha «bosh og’rig’i» degan ma’noni anglatuvchi suda so’zidan kelib chiqqan , chunki soda shu paytgacha bosh og’rig’iga dori sifatida ishlatilgan.
Metall natriyni birinchi marta ingliz kimyogari Xamfri Devi natriy gidroksidi eritmasini elektroliz qilish yo’li bilan olgan . Davi bu xabarni 19 noyabr kuni 1807 yilda Beyker ma’ruza aytgan (boshqa qo’lyozmada, Davi 6 oktyabrda, 1807 yilda kaliy kashf deb ko’rsatilgan va natriyni esa bir necha kun keyin ).

Tabiatda uchrashi


Yer qobig’idagi natriy Klark 25 kg/T tashkil qiladi. Dengiz suvi tarkibida— 10,5 g/l bo’ladi. Metall natriyning atomlari tosh tuzini ko’k rangga bo’yaladigan aralashma sifatida kiritildi. Tuzning bu rangi radiatsiya ta’siri ostida bo’ladi.

Download 211 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling