Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

A
rent
=  SF / A. 
Mahsulotni sotish rentabelligi (S
rent
) - bu sotilgan mahsulot birligiga to’g’ri 
keladigan foyda ulushini, ya’ni sotilgan mahsulotning samaradorlik darajasini 
tavsiflaydi. U yalpi foyda samarasining (YaF) mahsulot sotishdan tushgan sof pul 
tushumiga yoki daromadga (SPТ/D) nisbati ko’rinishida hisoblanadi:
S
rent
=  YaF / D. 
Korxonaning o’z kapitali rentabelligi (O’K
rent
) - bu sof foydaning korxona o’z 
kapitali (mablag’i) 1 so’miga to’g’ri keladigan ulushidir. U sof foydaning (SF) 
korxona o’z kapitalining o’rtacha yillik summasiga nisbati ko’rinishida aniqlanadi:

---

165 
O’K
rent 
= SF / O’K. 
Aksionerlik jamiyatining bir dona aksiyasi rentabelligi (AK) - sof foydaning 
korxona aksiyalari (A
K
) soniga nisbati ko’rinishida hisoblanadi. Bu ko’rsatkich 
korxonaning bozordagi faolligini tavsiflaydi. 
AK
rent 
= SF / A
K.
 
Rentabellikning barcha ko’rsatkichlari korxonaning barqarorligini 
aniqlashga, uning ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga va bozordagi raqobat 
bardoshliginpi ko’tarish bo’yicha tadbirlarni belgilashga xizmat qiladi. 
Тayanch iboralar: xarajatlar, moddiy xarajatlar, mehnatga haq to’lash 
bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar, foyda, yalpi foyda, foydani taqsimlash tamoyillari, 
rentabellik, rentabellik ko’rsatkichlari, aktivlar rentabelligi, xususiy capital 
rentabelligi, sotish rentabelligi, bitta aksiya daromadi. 
Тakrorlash uchun savollar 
9. Samara va samaradorlik tushunchalarini izohlab bering. 
10. Ishlab chiqarish samaradorligining mohiyati nimada va u korxona umumiy 
faoliyati samaradorligidan qanday farq qiladi? 
11. Samaradorlikning qanday turlarini bilasiz?
12. Korxona faoliyati samaradorligini oshirishning asosiy yo‘llari va omillarini 
sanab bering? 
13. Ishchi kuchidan foydalanish samaradorligining mazmuni nimadan iborat? 
14. Xususiy va qarzga olingan mablag‘lar nisbati koeffitsiyentining korxonadagi 
o’rni nimadan iborat? 
15. Moliyaviy mustaqillik koeffitsiyentining mohiyati nimadan iborat? 
16. Moliyaviy natijalarning qanaqa ko’rsatkichlarini bilasiz? 
17. Rentabellikning iqtisodiy mohiyatini oching. 
18. Samaradorlik ko’rsatkichlari qanday hisoblanadi?