Navoiy davlat konchilik va texnalogiyalari universiteti qoshidagi nukus konchilik instituti «Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish texnalogiyasi»

5.2. Rasm. Bulbdozerli pereferiYali ag‘darmalarni hosil qilish sxemasi.

5.3. Buldozerli ag‘darma hosil qilish parametrlarini hisoblash.

Foydalaniladigan ag‘darma osti maydoni YUzasi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

, m²
bu erda: V_o – bir yil davomida ag‘darmaga joylatiriladigan tog‘ jinsi hajmi, m³; N_o – pog‘ona balandligi; Bir Yarusli ag‘darmalarda: N_o=20 m, ikki Yarusli ag‘darmalarda N_o=30 m; k_p =1,05…1,2 – buldozer otvalidagi tog‘ jinsining qayta maydalanganlik koeffitsienti; k_o – ag‘darma maydoni qiYaligi va ag‘darma maydoni YUzasini to‘ldirishning notengligini hisobga oluvchi koeffitsient, bir Yarusli ag‘darmalar uchun k_o=0,8…0,9; ikki Yarusli ag‘darmalar uchun k_o=0,6…0,7.
Bir davomida ag‘darmaga joylatiriladigan tog‘ jinsi hajmini karerning qoplovchi tog‘ jinslari bo‘yicha ishlab chiqarish unumdorligiga teng deb,
V_o = Q_gr = 600 ming m³/yil qabul qilamiz va foydalaniladigan ag‘darma osti maydoni YUzasi aniqlanadi:
, m²
Ag‘darmada avtosamosvalning harakatlanish va bo‘shatish davomiyligi:
, min,
bu erda: t_p=0,5…1 min – avtosamosvalni otvalga bo‘shatish davomitsyligi;
t_nep = 60 s = 1 min. – o‘tkazishni o‘zgarishi davomiyligi (prodoljitelnost pereklYUcheniYa peredach);
R = 12…30 m – avtosamosvalning manyovri davomidagi burilish radiusi;
= 70…120 m/min – manyovr davomida avtosamosvalning harakatlanish tezligi;
SHunday qilib ag‘darmada avtosamosvalning harakatlanish va bo‘shatish davomiyligi:
min,
Bir soat davomida ag‘darmada bo‘shatiladigan avtosamosvallar soni:

bu erda: P_k – qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha karerning soatlik unumdorligi;
P_a – reys davomida avtosamosvallar yordamida tashiladigan qoplovchi tog‘ jinsi hajmi m³;
k_nr=1,25…1,5 karer ishlashining notenglik koeffitsienti;
ta avtomobil
Bir vaqtda bo‘shatiladigan avtosamosvallar soni:

Bitta atosamosval deb qabul qilamiz.
Bo‘shatish fronti uzunligi:
_m
bu erda: l_p = 20 – 60 m – manyovr paytida avtosamosval tomonidan egallanadigan front bo‘yicha yo‘lak kengligi.
Bir vaqtda avtosamosvallar bo‘shatiladigan uchastkalar soni:
ta uchastka
Rezervdagi uchastkalar soni:
_{ta uchastka}
Uchastkalarning umumiy soni:
_{ta uchastka}
bu erda: N_up – bir vaqtda tekislashi ishlari amalga oshirilayotgan uchastkalar soni, N_up=N_ur.
Ag‘darma frontining umumiy uzunligi:
m
yoki
m
Buldozerning soatlik ish unumdorligi quyidagi formula asosida aniqlanadi:
, m³/s,
bu erda: k_zav=0,5…0,7 – uYUmlash koeffitsienti;
Buldozerning smenalik ish unumdorligi (selikda):

bunda T_pz = 0,6 soat – tayyorlov-Yakunlash ishlari davomiyligi;
K_p =0,8 – buldozerdan vaqt birligida foydalanish koeffitsienti;
K_ro =1,3 – ag‘darmaga joylashtirishdan oldingi tog‘ jinsining madylynganlik koeffitsienti;
K_uk = 1,0 – uchastkadagi ish olib borish maydonining qiYaligini hisobga oluvchi koeffitsient;
K_pt – ish vaqtida tog‘ jinsini ko‘chirishdagi so‘qotilishlarni hisobga oluvchi koeffitsient.

bunda n = 0,006 – so‘qotilishlarni hisobga oluvchi koeffitsient;
L_tr – ag‘darma ustida Yarus brovkasida ishlash hududida buldozerning xavfsiz ishlash masofasi, L_tr = 4 m deb qabul qilamiz.
L_tr>Z_o
Z_o=2,62 m - o‘pirilishi mumkin bo‘lgan prizma kengligi (prizma vozmojnogo obrusheniYa).
Buldozer otvali bilan bir marta ko‘chirishdagi tog‘ jinsi hajmi:

bunda L_ob = 5m - D-275 tipidagi buldozer otvalining kengligi;
h_ob = 2m – D-275 buldozeri otvalining balandligi;
A_pr – ko‘chirilayotgan tog‘ jinsi engligi, m.

Bunda tgα – buldozer yordamida ko‘chirilayotgan tog‘ jinsining tabiiy qiYalik burchagi. Odatda α = 30-40⁰. α = 36° deb qabul qilamiz.
Buldozerning ishchi sikl davomiyligi:

bunda l_n = 8 m - dlina puti nabora porodi buldozerom;
l_tr - rasstoYanie peremesheniYa porodi ot mesta nabora porodi do brovki otkosa otvala, m,
l_tr = l_tr - l_n = 4 – 3 = 1 m.
l_tr = 4 m – ko‘chirilayotgan tog‘ jinsining umumiy ko‘chirilish masofasi;
V_bd1 = 1,3 km/soat – buldozerning tog‘ jinsini yig‘ishdagi harakatlanish tezligi;
V_bd2 = 1,1 km/soat - buldozerning tog‘ jinsini ko‘chirishdagi harakatlanish tezligi;
V_xx = 10 km/soat – buldozerning bo‘sh otval bilan harakatlanish tezligi.
t_c = 5s – tezliklar uzatmasida tezliklarni almashtirish davomiyligi.
t_op = 4s – buldozer otvali keskichini tushirish davomiyligi.
SHunda

Bir sutkadagi kon jinsi aylanmasining hajmi:

Ag‘darmada tog‘ jinsini ko‘chirish uchun kerak bo‘ladigan buldozerlarning ishchi parki quyidagi formuladan aniqlanadi:

bunda Q_gr = 4000 m³/sut - sutochniy gruzooborot karera po porode;
K_zav - koeffitsient zavalennosti. Obichno K_zav=0,5÷0,7.
Prinimaem K_zav= 0,7.
V_pl = Q_gr / 2 = 2000 m³/smena – smenalik tekislash ishlari hajmi.
Buldozerlarning invetar parki:
,
bu erda: k_rez = 1,3…1,4 – tekislash ishlari va rezervdagi buldozerlar sonini hisobga oluvchi koeffitsient.
Ag‘darmada tog‘ jinsini ko‘chirish uchun kerak bo‘ladigan buldozerlarning ishchi parkini N_b.up = 2ta D-275 markali buldozeri deb qabul qilamiz.