Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti konchilik fakulteti «konchilik ishI»

Shaxta atmosferasining temperaturasi va namligi buyicha me’yorlar.

Xavo tezligi, m/s	% dagi nisbiy namlikka mos keladigan temperatura me’yori *S
	60-75	76-90	90 dan ortik
0,25 gacha	24	23	22
0,5	25	24	23
1	26	25	24
2 va undan ortik	26	26	25

Issiklik me’yorlari talablariga javob bermaydigan shaxtalarda xavo sun’iy ravishda isitilish yoki sovutilishi talab kilinadi.
Xavsizlik koidalari tomonidan kon laxmlarida changning xam eng yukori mikdori chegaralanadi:

• 
  Tarkibida 10 dan 70 % gacha erkin SiO2 bulgan ruda yoki tog jinslari changining konsentratsiyasi 2 mr/m3 ortmasligi;
  
• 
  Tarkibida 2 dan 10% gacha erkin SiO2 bulgan kumir changining konsentratsiyasi 4mr/m3 ortmasligi;
  
• 
  Tarkibida 2% gacha erkin SiO2 bulgan ruda, kumir yoki tog jinslari changining konsentratsiyasi 10 mr/m3 ortmasligi talab kilinadi.
  

Konlarga ajralib chikadiganchang ogir kasb kasalligi xisoblanuvchi- pnevmokoniz kasalligi xamda bir vaktning uzida ma’lum sharoitlarda chang portlashiga olib kelishi mumkin. Changga karshi kurashish maksadida foydali kazilma massivini namlash, chang xosil buladigan yerlarga suv purkash xamda mashina va mexanizmlar ishlaydigan joylarda jangni surib olish kabi ishlar olib boriladi.

Shaxtalarni shamollatish uchun yer osti laximga uzatiladigan xavo mikdorini aniklashda kuyidagi omillar buyicha xisob-kitob ishlari olib boriladi.

* bir vaktda yer ostida konchilik ishlarini olib borish bilan boglik konchilarning soni buyicha (xar bir ishchiga 6m3/ mindan kam bulmagan mikdorda xavo berilishi talab kilinadi);

• 
  shaxta atmosferasiga ajralib chikuvchi zaxarli va portlovchi gazlar buyicha;
  
• 
  portlatish ishlari natijasida ajralib chikadigan gazlar buyicha;
  
• 
  ichki yonuv divigatellaridan ajralib chikadigan gazlar buyicha;
  
• 
  shaxtaga berilayotgan xavoning minimal tezligi buyicha.
  

Yukoridagi omillar buyicha xisoblab topilgan xavo mikdorining eng katta kiymati shaxtaga uzatish uchun kabul kilinadi.
: :

gde – kon laximining kщndalang kesim yuzasi, m²; –kon laximini shamollatish vaqti, (30min dan kam emas); –, kon laximini suvchanldigini xisobga oluvchi koeffitsient (quruq hollarda -0,8, nam bo‘lgan hollarda -0,6, suvchan tog‘ jinslarida o‘tilganda -0,3); A-bir vaqtda portlatiladigan PM miqdori, kg; — PM ning gazchanligi (ko‘mirni portlatganda—100 l/kg, tog‘ jinslari bo‘yicha—40 l/kg);

-koeffitsient utechek vozduxa; — turbaning uzunligi m.

gde —turbulentn diffuziyasi koeffitsienti. Agar L_maxformulaga L_max. Qo‘yiladi.

Truboprovod uzunligi, m . . 100 200 300 400 500 600 700 800

Xavo utechkasi koef.ti r .......1,07 1,14 1,19 1,25 1,3 1,36 1,39 1,43

Gaz ajralib chiqishi bo‘yicha kon laximini shamollatish uchun havo miqdori: (m³/min)

Zaboyda ishchilar soni bo‘yicha kon laximini shamollatish uchun kerak bo‘ladigan xavo miqdori (m³/min)

Bunda p_l — kon laximi zaboyida bir vaqtda ishlaydigan odamlar soni,

Xavoning minimal tezligi bo‘yicha kon laximini shamollatish uchun kerak bo‘ladigan xavo miqdori (m³/min)

Bunda — mzaboy oldi muxitida ruxsat etilgan minimal xavo tezligi (§ 161 PB ga muvofiq ravishda), m/s.

Issiqlik faktori bo‘yicha kon laximini shamollatish uchun kerak buo‘ladigan xavo miqdori (m³/min)



—xavo bosimini yeng kichik xarakat tezligi Zaboyga xavo junatish uchun, yuqorida ko‘rastilgan formulalar yordamida xisoblangan xavo miqdori olinadi. olingan
Metall trubalar uchun r grafik asosida olinadi (sm. ris. 2.6).
Kombaynli texnologiya asosida kon laximlarini o‘tishda zaboyni shamollatish uchun kerak bbarcha faktorlar (faqatgina bir vaqtda portaltiladigan PM lar uchun dan tashqari) bo‘yicha xisoblanadi, va yana qo‘shimcha ravishda changlilik faktori bo‘yicha xam.
Chanlilik faktori bo‘yicha:
,
bu yerda — kon laximi bo‘ylab xavoning ruxsat etilgan tezligi
Ventilyatorni zarur bo‘lgan xovoni uzatish........ (m³/min)

Ventilyatorning to‘liq bosimi: (Pa)



Ventilyatorning statik bosimi


Ventilyatorning dinamik bosimi

Bunda — xavo turbasidagi shamolning urtacha tezligi ( ), m/s; — yukotilgan xavo massasi;
uskorenie svobodnogo padeniya;
veteliyatsiya turbasini kundalang kesim yuzasi m².
Truprovod qarshiligi natijasida bosim yo‘qotilishi:

Ventilyatorlarning ishlash zonasining grafigi bo‘yicha , ventilyatorni uzatish va bosimi bo‘yicha tanlanadi..

Xozirgi kunda aososan boshqariluvchi ventilyatorlar tayyorlanmoqda. Bu esa, kon laximini o‘tishning ilk jarayonida energiyani tejash maqsadida ularning bosimini kamaytirishni ta’minlaydi. Uzunligi 1000 m gacha bo‘lgan kon laximlarini shamollatish uchun elektrik o‘qli ventilyatorlar VM-ZM; VM-4M; VM-5M; VM-6M; VM-8M; VM-12M; VS-7 va pnevmatik ventilyatorlar VKM-200A; VMP-Zm; VMP-4; VMP-5; VMP-bm. qo‘llaniladi

Yechim.

Kon laximi uzunligi 200 m, ko‘ndalang kesim yuzasi , bir vaqtda portlatiladigan PM miqdori 16,5 kg. Kon laximi nam, kon laximni suvchanligini xisobga oluvchi koeffitsient , ; shamollatish usuli – purkovchi . 90%. namlikda temperatura 20 ⁰S

Shamollatishning purkash usulida xavfsizlik qoidalari bo‘yicha 30 minutdan oshmasligi lozim., bunday xolda shamollatish davomiyligini deb qabul qilamiz .Tog‘ jinsida PMning gazchanligi . Xavoning chiqib ketish koeffitsienti truboprovod Mu turining uzunligiga bog‘diq xolda aniqlanadi. Va tashkil etadi. Tablitsa bo‘yicha .
Bir vaqtda portatiladigan PM bo‘yicha xavo miqdorini quyidagi formula bo‘yicha aniqlaymiz:



Kon laximi bo‘ylab xavoning minimal xarakatlanish tezligini tekshiramiz::



Zaxarli gazlarning ruxsat etilgan konsentratsiyagacha (0,008%):suyuqlanishi amalga oshadigan, maksimal uzunlik: bo‘yicha



bunda – xavoning tarkalish koeffitsient n_l =3odam :

Issik xavoning xajmiy ishlab chikarish:

Bunda – xavoning yeng kichik tezligi kabul kilingan faktor buyicha (soglasno PB).

Ishlab chikarishdagi xavoning yeng past tezligi :

Bunda – xavoning yeng kichik tezligi kabul kilingan faktor buyicha (soglasno PB).

Turbo provodadan uzatilayotgan xavo bosimi vaktida yuktilgan xavo :

Bunda – turbo provodaning diyametiri .

Ventelyatorning nazariy bosim kimatii

Dinamik bosim kuchi :

Ventelyatorning yeng yukori bosimi

Vetelyatorning xovo uzatish kiymati:

Q_v=1,5m³/s i h=51,6 Pa.

VM-4,vetelyatorini kabul kilamiz uning ishlash tezligi Q_v=1.67m³/s va uzata oladigan xavo bosimi h=118Pa.