Navoiy davlat konchilik va texnologyalar universiteti yonidagi nukus konchikilik instituti "umumtexnika" fakulteti

Uchuvchi moddalarni sublimatsiya (sublimatsiya) bilan tozalash . Usul suyuqlik fazasini chetlab o'tib qizdirilganda qattiq fazadan gazsimon fazaga to'g'ridan-to'g'ri o'tishga qodir qattiq moddalarni tozalash uchun ishlatiladi. Olingan gaz qurilmaning sovutilgan qismi tomonidan kondensatsiyalanadi. Sublimatsiya odatda moddaning erish nuqtasiga yaqin haroratda amalga oshiriladi. Usul sublimatsiyaga qodir bo'lmagan aralashmalardan tozalash uchun qo'llaniladi. Sublimatsiya yod, oltingugurt, ammoniy xloridni tozalashi mumkin.

Suyuqliklarni distillash orqali tozalash . Usul har bir moddaning ma'lum bir qaynash nuqtasiga ega ekanligiga asoslanadi. Distillashning eng oddiy versiyasi oddiy bosimdagi distillash bo'lib, u suyuqlikni qaynaguncha qizdirish va bug'larini kondensatsiya qilishdan iborat. Distillash Vurts kolbasi (yoki gaz chiqarish trubkasi bo'lgan dumaloq tubli kolba), to'g'ridan-to'g'ri kondensator, qabul qiluvchi kolba, allonj, termometr va isitgichdan iborat apparatda amalga oshiriladi. Kontaminatsiyalangan suyuqlik distillash kolbasida qaynash nuqtasiga qadar isitiladi, bug'lari muzlatgichga chiqariladi va kondensatsiyalangan suyuqlik qabul qiluvchiga yig'iladi.
Moddalarni tozalash usullari har xil va moddalarning xususiyatlariga va ularni qo'llashga bog'liq. Kimyoviy amaliyotda quyidagi usullar keng tarqalgan: filtrlash, qayta kristallanish, distillash, sublimatsiya va tuzlash. Gazlarni tozalash odatda gazsimon aralashmalarni ushbu aralashmalar bilan reaksiyaga kirishadigan moddalar tomonidan singdirish orqali amalga oshiriladi. Sof moddalar o'ziga xos fizik va kimyoviy xususiyatlarga ega. Shuning uchun moddaning tozalik darajasini ham fizik, ham kimyoviy usullar bilan tekshirish mumkin. Birinchi holda zichlik, erish, qaynash, muzlash haroratlari va boshqalar aniqlanadi.Kimyoviy tekshirish usullari kimyoviy reaksiyalarga asoslanadi va sifat tahlil usullari hisoblanadi.
Qayta kristallanish
Qattiq jismlarni qayta kristallanish yo‘li bilan tozalash haroratga bog‘liq bo‘lgan moddaning berilgan erituvchida turlicha eruvchanligiga asoslanadi. Eruvchanlik - to'yingan eritmadagi erigan moddaning tarkibi. Eruvchanlik odatda quyidagi bilan ifodalanadi . Moddalarning eruvchanligining haroratga bog'liqligi eruvchanlik egri chiziqlari bilan ifodalanadi. Agar tuz tarkibida oz miqdorda boshqa suvda eriydigan moddalar bo'lsa, harorat pasayganda ikkinchisiga nisbatan to'yinganlikka erishilmaydi, shuning uchun ular tozalangan kristallar bilan birga cho'kmaga tushmaydi. tuz. Qayta kristallanish jarayoni bir necha bosqichlardan iborat: eritma tayyorlash, issiq eritma filtrlash, sovutish, kristallanish, kristallarni ona suyuqlikdan ajratish. Qattiq jismlarni qayta kristallanish yo‘li bilan tozalash haroratga bog‘liq bo‘lgan moddaning berilgan erituvchida turlicha eruvchanligiga asoslanadi. Eruvchanlik - to'yingan eritmadagi erigan moddaning tarkibi. Eruvchanlik odatda 100 gramm erituvchiga, ba'zan esa 100 gramm eritmaga erigan moddaning grammida ifodalanadi. Moddalarning eruvchanligining haroratga bog'liqligi eruvchanlik egri chiziqlari bilan ifodalanadi. Agar tuz tarkibida oz miqdorda boshqa suvda eriydigan moddalar bo'lsa, harorat pasaytirilganda ikkinchisiga nisbatan to'yinganlikka erishilmaydi, shuning uchun ular tozalanayotgan tuzning kristallari bilan birga cho'kmaga tushmaydi. Qayta kristallanish jarayoni bir necha bosqichlardan iborat: eritma tayyorlash, issiq eritma filtrlash, sovutish, kristallanish, kristallarni ona suyuqlikdan ajratish.
Moddani qayta kristallash uchun uni distillangan suvda yoki tegishli organik erituvchida ma'lum bir haroratda eritiladi. Kristalli modda issiq erituvchiga kichik qismlarda erimay qolguncha kiritiladi, ya'ni. berilgan haroratda to'yingan eritma hosil bo'ladi. Issiq eritma issiq filtrlash voronkasida filtrlanadi. Filtrat muzli sovuq suv yoki sovutuvchi aralashma bilan kristalizatorga solingan stakanga yig'iladi. Sovutganda, filtrlangan to'yingan eritmadan kichik kristallar cho'kadi, chunki eritma past haroratlarda o'ta to'yingan bo'ladi. Cho‘kmaga tushgan kristallar Buxner voronkasida filtrlanadi, so‘ngra yarmiga buklangan filtr qog‘oziga o‘tkaziladi. Kristallarni shisha tayoqcha yoki spatula bilan tekis qilib yoyib, boshqa filtr qog'oz bilan yoping va filtr qog'oz varaqlari orasiga kristalllarni siqib qo'ying. Operatsiya bir necha marta takrorlanadi. Keyin kristallar shishaga o'tkaziladi. Modda 100-105 haroratda elektr pechda doimiy massaga keltiriladi . Ushbu chegaragacha bo'lgan kabinetdagi harorat asta-sekin oshirilishi kerak. Juda toza moddani olish uchun qayta kristallanish bir necha marta takrorlanadi.
Sublimatsiya (sublimatsiya)
Qattiq jismni suyuqlik hosil qilmasdan to'g'ridan-to'g'ri bug'ga aylantirish jarayoni sublimatsiya deb ataladi. Sublimatsiya qayta kristallanishdan sof mahsulotning yuqori rentabelligida farq qiladi va moddaning erish nuqtasidan pastroq haroratda sodir bo'ladi. Moddani qayta kristallanish yo'li bilan tozalash mumkin bo'lmaganda qo'llaniladi, chunki u erish nuqtasida parchalanadi. Sublimatsiya qilingan modda isitiladi. Sublimatsiya haroratiga erishgandan so'ng, qattiq erimasdan bug'ga o'tadi, u sovutilgan jismlar yuzasida kristallarga aylanadi. Sublimatsiya yordamida, masalan, benzoy kislotasi, naftalin, ammoniy xlorid, yod va boshqa ba'zi moddalarni, agar aralashmalar sublimatsiya qilinmasa, sof holda olish mumkin. Biroq, moddalarni tozalashning bu usuli cheklangan, chunki bir nechta qattiq moddalar sublimatsiyaga qodir.
Distillash (distillash)
Distillash - suyuqlikni erigan qattiq moddalardan yoki kamroq uchuvchi suyuqliklardan ajratish jarayoni. Distillash suyuqlikning bug'ga aylanishiga, so'ngra bug'ning suyuqlikka kondensatsiyasiga asoslangan. Qayta kristallanish bilan solishtirganda, distillash qisqa vaqt ichida, qoida tariqasida, toza mahsulotning ko'proq hosilini beradi. Distillash distillangan moddalar qizdirilganda hech qanday o'zgarishlarga uchramasa yoki tozalanadigan suyuqliklar ma'lum bir harorat farqiga ega bo'lsa, lekin qaynash nuqtasi juda yuqori bo'lmaganda qo'llaniladi. Suyuqlikni distillashning uchta usuli mavjud:
a) atmosfera bosimida (oddiy distillash),
b) pasaytirilgan bosimda (vakuumli distillash),
c) bug 'distillashi.
Oddiy distillash maqsadli mahsulotni amalda uchuvchan bo'lmagan aralashmalardan ajratish zarur bo'lganda qo'llaniladi. Masalan, suvni uchuvchan bo'lmagan tuzlardan tozalash. Buning uchun distillash kolbasi (Wurtz shishasi), to'g'ridan-to'g'ri kondanser va qabul qilgichdan iborat an'anaviy o'rnatish yig'iladi. Distillash kolbasi distillangan suyuqlik bilan dan ko'p bo'lmagan muddatga to'ldiriladi? uning hajmi, lekin kam emas? kolba hajmi. Butun qurilma yig'ilganda, ular vilkalar yaxshi tanlanganligini, termometrning to'g'ri o'rnatilganligini diqqat bilan tekshiradilar. Sovutgichni sovutish uchun suvni yoqing. Distillangan suyuqlikni yig'ish uchun qabul qilgichni almashtiring va eritmani qaynaguncha qizdirishni boshlang. Kolba suv (qum yoki moy) hammomida, kamroq tez-tez asbest to'r orqali o'choq olovida isitiladi. Distillangan moddaning bug 'harorati Vurts kolbasining chiqish trubkasidan 1 sm pastda o'rnatilgan termometr bilan o'lchanadi. Distillangan suyuqlikning to'satdan qaynashi va muzlatgichga tushishining oldini olish uchun kolbaga bir uchi muhrlangan uzun kapillyarlar yoki kichik chinni bo'laklari (qozonlar) joylashtiriladi. Past bosimli distillash (vakuumli distillash) agar normal sharoitda distillangan suyuqlik qaynash nuqtasiga qadar qizdirishga bardosh bera olmasa ishlatiladi. Bunday distillash uchun o'rnatish yanada murakkab. Bug'da distillash suvda erimaydigan moddalarni olib tashlash uchun ishlatiladi.