Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti
Download 240.67 Kb.
|
Uslubiy ko'rsatma Etnomadaniyatdan
|
ETNOMADANIYAT TARIXI FANIDAN MUSTAQIL ISH MAVZULARI 1.Etnomadaniyat fani va uning tarixiy-nazariy asoslari ( 4 soat). Uslubiy ko’rsatma Etnologiya fani. G’arbiy Yevropa davlarida etnologiya va etnologik tadqiqotlar. Nemis olimi A.Shavann. Jan Jak Amper, amerikalik olim Lyus Genri Morgan “Qadimgi jamiyat”, Mikluxay Maklay. Etnomadaniyat atamasining etno va madaniyat so’zlari qo’shilmasidan tarkib topgan bo’lib, fan sifatida biror xalqning kelib chiqishi (bu borada o’zbek xalqi), uning madaniyati, turmush tarzi, ma’naviy- ma’rifiy xususiyatlarini tarixiy jarayon (davr)larda ravnaq topib hozirgi kunimizgacha rivojlanib kelayotgan kelayotgan ma’naviy hamda madaniy merosini o’rganishga qaratilganligi. Savol va topshiriqlar. Etnologiya fanining vujudga kelishi va uning tadqiqot ob’yekti haqida ma’lumot bering? Etnomadaniyat qanday fan? Ushbu fanning o’qitlish zarurati nimadan iborat? Markaziy Osiyoda ilk etnomadaniy jarayonlar haqida va G’arb olimlarining Yevrosentrizm g’oyalarining mohiyati nimadan iborat? Jahon etnologiya fanidagi ilk etnologik tadqiqotlarning mazmun- mohiyati haqida nimlarni bilasiz? Mustaqillik yillarida olib borilgan “Milliy – ma’naviy tiklanish konsepsiyasi” va uning mazmun- mohiyati ochib beruvchi to’rt tamoyillar qaysilar? Ushbu konsepsiyaning tashabbuskori haqida eng muhim faktlarni sanab bering? Qaysi adabiyotlardan foyalanildi? Adabiyotlar. 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”.III jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Karimov I.A. “O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li” T. “Sharq”. 1992- yil. 5. Karimov.A. “Tarixiy xotirasiz- kelajak yo’q” T. “Sharq” 1998- yil. 6.Ashirov A. Atadjanov Sh. Etnologiya. T. 2007 y. 7.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 8.Ashirov A. O`zbek xalqining qadimiy e`tiqod va marosimlari. T. 2007 y 9. Imomnazarov M. Milliy ma`naviyatimizning takomil bosqichlari. T. 1996 y. 2.Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati va uning tub negizlari. ( 4 soat) (Uslubiy ko’rsatma) Markaziy Osiyo kishilik jamiyatining eng qadimiy markazlaridan biri bo’lib kelganligi.Bunday baholanish mezoni, albatta tarixiy arxeologik, polentologik hamda antropologik tekshiruvlar natijalariga tayanishi. Ko’plab qazilma hamda tekrishuvlar Markaziy Osiyo zaminining barcha hududlarida olib borilganligi. Eramizdan million yillar burun bu zaminda kishilar yashab kelganligi ham isbotlanganligi. 1) “Madaniyat” iborasining lug’aviy ma’nosi? A) arabcha – rivojlangan B) arabcha - yuksalish C) arabcha – shahar, kent D) *arabcha – yuksalgan o’choq 2) O’tmish davrlardan insoniyatga qolgan moddiy va ma’naviy madaniyat boyliklari majmuiga…? A) me’ros deyiladi B) *madaniy me’ros deyiladi C) ma’naviy me’ros deyiladi D) barcha javoblar to’g’ri 3) Etnomadaniyat fanida xalqlarning madaniyatini o’rganishda manbalar necha turga bo’lib o’rganiladi? A) 5ta
B) 6ta C) *7ta
D) 8ta 4) “Avesto” ning 2700yilligi qayerda va qachon nishonlandi? A) 2001-yil 1-noyabr- Urganch shahrida B) 2001-yil 2-noyabr- Xiva shahrida C) *2001-yil 3-noyabr –Urganch shahrida D) 2001-yil 4-noyabr- Xiva shahrida 5)Arxeologik qazishmalar natijasida qaysi qadimiy shahar yonidan topilgan Amfiteatr o’zbek teatr san’atining mavjudligini anglatadi? A) Ko’zaliqir B) Jarqo’ton C) Afrosiyob D) *Termiz Adabiyotlar. 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Karimov I.A. “O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li” T. “Sharq”. 1992- yil. 5. Karimov.A. “Tarixiy xotirasiz- kelajak yo’q” T. “Sharq” 1998- yil.
7.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 8.Ashirov A. O`zbek xalqining qadimiy e`tiqod va marosimlari. T. 2007 y 9. Imomnazarov M. Milliy ma`naviyatimizning takomil bosqichlari. T. 1996 y. 3. O‘rta Osiyo etnomadaniyatini o‘rganishda yozma manbalarning o‘rni (4 soat) Uslubiy ko’rsatma Tarixiy manbalarning umumiy tavsifi. Tarixiy manbalar qatoriga qadimgi odamlarning manzilgohlari, qadimgi shaharlar, qal’alar v aularning xarobalari, sug’orish inshootlari qoldiqlari, ajdodlarimizning mehnat qurollari, uy-ro’z’gor buyumlari, zeb-ziynatlar, tangalar, qoyatosh sur’atlari, petrogliflar, yozma hujjatlar va boshqalar kirishi. Tarixiy manbalar insonlarning ijtimoiy faoliyati davomida yaratilishi va o’tmish hodisalarini o’zida aks ettiradi. Tarixiy manbalarsiz tarixni o’rganish mumkin emas. Hozirgi zamon tarix fanida tarixiy manbalarning shartli ravishda 7 asosiy guruhga bo’linishi. Ashyoviy manbalar. Etnografik manbalar. Folklor manbalar. Rivoyat va asotirlar-“Bu xalqning o’zi so’zlab bergan tarixi”ekanligi. Lingvistik manbalar. Fotokinohujjatlar. Fotohujjatlar. Yozma manbalar. Savol va topshiriqlar. Manba va tarixiy manbaga ta’rif bering. Tarixiy manbalarning asosiy turlariga qaysilar kiradi? Lingvistik manbalar qaysi xususiyatiga ko’ra farqlanadi? Folklor manbalarini o’rgangan olimlardan qaysilarini bilasiz? O’zbek xalqining qadimgi etnografik manbalariga misol keltira olasizmi? Fonohujjatlardagi manbalarda asosan qaysi davr voqealari aks ettirilgan? Foydalanilgan adabiyotlar. 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001 y 8. Ashirov A. Atadjanov Sh. Etnologiya. T. 2007 y. 4.O‘zbek xalqining etnogenezi va etnik tarixiga oid manbalar (4 soat) Uslubiy ko’rsatma Etnogenez- muayyan xalqning kelib chiqishi, rivojlanishi va etnik birliklarning saqlanib qolish jarayonlarini o’rganuvchi fan.Etnik tarix- etnnogenez jarayoni tugagach boshlanib, xalqlarninh millat bo’lib shakllanishgacha bo’lgan kata etnomadaniy jarayonlarni o’z ichiga oladi. Sak- massagetlar, parfiyaliklar, ussuanlar, eroniy- forsiy tillar, Qang’ davlati- qang’arlar- turkiyzabon va eroni tilardagib xalqlarning ilk etnik birlashmasi. Yakubovskiy, S.P.Tolstov, Gumelov, Grekov, K.Shoniyozov, A.Asqarov, B.Ahmedov. Xiyoniylar, Eftaliylar, Kidariylar, Turk Xoqonligi, Turkesh davlati, Qarluqlar va o’g’uzlar. “Avesto”, “Kultegin”, “Bilga xoqon”, “To’nyuquq”, “Iltaras va xotini Elbiga Xotun”, “Magilan” turkiy bitiktoshlari, Mahmud Qoshg’ariyning “Devonu lug’oytit- turk”, Sharafiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma”, “Nasabnomai O’zbek”, Abulg’ozi Bahodirxonning “Shajarai Turk”, Hofiz Tanish Buxoriyning “Ubaydullanoma”, Muhammad Solihning “Shayboniynoma” asarlarida o’zbek xalqi etnogenezi haqida. Foydalanilgan adabiyotlar. 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001 y 8. Ashirov A. Atadjanov Sh. Etnologiya. T. 2007 y. 5.O‘zbek xalqi etnik tarixining dastlabki bosqichi(4 soat) Uslubiy ko’rsatma O’tmishdagi ajdodlarimiz madaniyatining rivojlanish kurtaklari eng qadimiy paleolit davriga, ya’ni O’rta Osiyoda odam zoti paydo bo’la boshlagan -500 ming yil avvalgi davrlarga borib taqalashi. Shu bilan bir qatorda bu yarim yarim million doirasidagi inson hayoti, madaniyati, rasm-rusm hamda urf- odatlarini o’rganish uchun bugungi kunda hayoti, madaniyati, rasm- rusm hamda urf- odatlarini o’rganish uchun bugungi kunda yetarlicha sharoitlar mavjudligi. Ahamoniylar imperiyasi davrida satrapliklar va ularda Markziy Osiyo hududida yashagan xalqlarning joylashuvi, ellinizm davri madaniyati, Qang’ davlati va uning gullab- yashnashi (Sirdaro sohillari, Qozog’iston( Shimkent), Oltoy mintaqalari. Foydalanilgan adabiyotlar. 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001 y 8. Ashirov A. Atadjanov Sh. Etnologiya. T. 2007 y. 6.O‘zbek milliy mentaliteti va uning o‘ziga xos xususiyatlari (6 soat) Uslubiy ko'rsatma. Markaziy Osiyo kishilik jamiyatining eng qadimiy markazlaridan biri bo’lib kelgan. Bunday baxolanish mezoni, albatta tarixiy arxeologik, poleontologik xamda antropologik tekshiruvlar natijalariga tayanadi. Ko’plab qazilma hamda tekshiruvlar Markaziy Osiyo zaminining barcha hududlarida olib borilganligini bilamiz. Eramizdan million yillar burun bu zaminda kishilar yashab kelganligi ham isbotlangan. Urf- odat, qadriyat, an'analar. Xalq og'zaki ijodidan lavhalar. Savol va topshiriqlar. Markaziy Osiyo tushunchasi va ushbu termini fanda qo'llanilishi? O'zbek xalqining o'ziga xos urf- odatlari va an'analari haqida nimalarni bialsiz? 3) Sharq mutafakkirlar asarlarida sharqona mentalitetning o'ziga xos xususiyatlari. 4) Folklor na'munalari turkiy xalqlarning qadimgi an'analari haqida ma'lumot manbai. Foydalanilgan adabiyotlar. 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001 y 8. Ashirov A. Atadjanov Sh. Etnologiya. T. 2007 y. 7.O‘zbek xalq o‘yinlarining vujudga kelishi va shakllanishi.(6 soat) Uslubiy ko’rsatma Sho’rolar davrida xalq o’yinlarining hayotdan siqib chiqarila boshlanishi.Barcha uchun umumiy bo’lgan ong, til, odatlar, o’yinlar joriy qilina boshlanishi. Barcha uchun umumiy bo’lgan ong, til, odatlar, o’yinlar joriy qilina boshlanishi. Mustaqillik sharoitida O’zbekistonda milliy o’yinlarining tiklanishi va rivojlanishi. Dehqonchilikning vujuhdga kelishi va rivojlanishi ikki an’ana: ya’ni bahorda mehnat mavsumiga kirish va kuzda hosilni yig’ish yakuniga bag’ishlangan marosim- bayramlarni yuzaga keltirganligi. Eng qadimiy davrdan boshlab inson hayotida termachilik, ovchilik, chorvachilik, dehqonchilikka oid mehnat tajribalari bilan o’yin- raqslar shakllana boshlaganligi. Marosim, san’at, ijod kabi madaniyat turlarining vujudga kelishida va rivojlanishida o’yinlar o’ta muhim rol o’ynaganligi.
2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001 y 8. Ashirov A. Atadjanov Sh. Etnologiya. T. 2007 y. 8.Xalq o‘yinlarining turlari va an’analari (4 soat) Uslubiy ko'rsatma Xalq o’yinlari- Etnomadaniyatning tarkibiy qismi ekanligi. Xalq o’yinlarining paydo bo’lishi va rivojlanishi. Chorvachilik bilan bog’liq xalq o’yinlari.Yil fasllari, shahar va qishloqlarga xos o’yinlar tizimi. Boshqotirma, so’z, qo’shiq, raqs- o’yinlar, voqeband, harakatli o’yin turlarining vujudga kelishi. Sho’rolar davrida xalq o’yinlarining hayotdan siqib chiqarila boshlanishi.Barcha uchun umumiy bo’lgan ong, til, odatlar, o’yinlar joriy qilina boshlanishi. Barcha uchun umumiy bo’lgan ong, til, odatlar, o’yinlar joriy qilina boshlanishi. Mustaqillik sharoitida O’zbekistonda milliy o’yinlarining tiklanishi va rivojlanishi. Savol va topshiriqlar. Xalq o'yinlarining paydo bo'lishi gapirib bering? Xalq o'yinlarining turlarini sanab bering? Mustaqillik sharoitida O’zbekistonda milliy o’yinlarining tiklanishi va rivojlanishi. Xalq o'yinlari yuzasidan olib borilgan tadqiqot ishlar. Xalq o'yinlarining barkamol avlodni tarbiyalashdagi o’rni haqida ma'lumot bering? Foydalanilgan adabiyotlar. 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001 y 8. Ashirov A. Atadjanov Sh. Etnologiya. T. 2007 y. 9. IX-XII asrlarda Movarounnahr va unga tutash mintaqalardagi etno-madaniy jarayonlar (4 soat) Uslubiy ko'rsatma O'zbek xalqining etnogenezi shakllanishi IX- XI asrlar, qarluqlar, o'guzlar, o'zbek xalqi etnik tarixining boshlanishi, qabila, xalq, etnos (etnik birlik), millat, Dashti Qipchoq mo'g'ullari, o'zbek etnonimi, shakllanishi, A.Asqarovning o'zbek xalqining entik tarixi haqidagi mulohazalari, K.Shoniyozov O'zbek xalqi etnogenezi haqidagi fikrlari. Yakuboskiy, S.P.Tolstov, D.Grekov, A.Salimov IX- XII asrlarda o'zbek xalqi etnogenezi haqida. Savol va topshiriqlar. IX- XII asrlardagi etnomadaniy jarayonlarning umumiy tavsifi haqida so'zlab bering? Dashti Qipchoq mo'g'ullari va ular haqida bayon qilingan qaysi manbalarni bilasiz? Mustaqillik sharoitida o’zbek xalqi etnogenezi va etnik tarixi muammolarining yoritilishi. Xorijiy manbalarda o’zbek xalqi etnogenezi va etnik tarixi muammolarining yoritilishi ? Foydalanilgan adabiyotlar 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001y. 10. Folklorshunoslik fani. Folklorning o‘ziga xos xususiyatlari (10 soat) Uslubiy ko’rsatma Xalq og’zaki badiiy ijodini o’rganuvchi fan folkorshunoslik yoki folkloristika deb yuritilishi. Folklorshunoslik asoslaining qadimgi dunyo estetik tafakkuriga borib taqalishi. Qadimgi dunyo sayyohlari va tarixchilarining afsona va rivoyatlar, turli urf- odatlat va marosimlar haqidgi qaydlar, yozuvchi va bastakorlarning folklor to’g’risidagi ilk fikrlari folklorshunoslik uchun muhim ekanligi. Folklor na’munalarini yozib olishdagi birinchi tajribalar. Mahmud Qoshg’ariyning “ Devonu lug’oti turk”asaridadi folklor na’munalari. Qadimgi davr folklori deganda qadim zamonlardan to X asrga qadar yaratilgan va ijro etilgan folklor asarlari nazarda tutilishi. Qadimgi davr folklori haqida ma’lumotlardan o’rganamiz. Etnomadaniy jarayonning shakllanishida qadimgi davr folklorining o’rni va ahamiyati. Savol va topshiriqlar. Folklor fani haqida nimalarni bilasizmi? Folklor na’munalarini yozib olishdagi birinchi tajribalar? Mahmud Qoshg’ariyning “ Devonu lug’oti turk”asari haqida nimalarni bilasiz? A.Firdavsiyning «Shohnoma» asarida ilk folklor na'munalari haqida. Umar Xayyomning «Navro'znoma» asarida Navro'z bayramining vujugdga kelish tarixi haqida nimalarni bilasiz? Alisher Navoiy qaysi Navzro'z bayramining vujudga kelishi haqida so'z borgan? Foydalanilgan adabiyotlar 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001y. 11. Qadimgi davr o‘zbek folklori(4 soat) Uslubiy ko’rsatma Qadimgi davr folklori deganda qadim zamonlardan to X asrga qadar yaratilgan va ijro etilgan folklor asarlarini nazarda tutamiz. Qadimgi davr folklori haqidagi ma’lumotlarni bizga qadar etib kelgan ayrim yozma manbalardan, arxeologik topilmalardan o’rganamiz. Qadim zamonlarda bugungi kunda qozoq, qirg’iz, turkman, tatar, boshqird, ozarbayjon, o’zbek, turk va h.k. deb atalayotgan turkiy xalqlar bir qavm hisoblanganlar. «Avesto», «O’g’uznoma», «Kitobi Dadam Qurqut» kabi asarlar qadimgi turkiy xalqlar og’zaki ijodining yodgorliklaridir. To’g’ri, «Avesto»da forsiy xalqlar hayoti ham o’z ifodasini topgan. Qadimgi yunon faylasufi Aristotel: «Afsonalar haqiqatdan xabar beruvchi yolg’on hikoyalardir». Savol va topshiriqlar. Qadimgi davr o'zbek folklor haqida nimalarni bilasizmi? Ilk folklor materiallari bilan boyitilgan asarlarni sanab bering. A.Firdavsiyning «Shohnoma» asarida ilk folklor na'munalari haqida. Umar Xayyomning «Navro'znoma» asarida Navro'z bayramining vujugdga kelish tarixi haqida nimalarni bilasiz? Alisher Navoiy qaysi Navzro'z bayramining vujudga kelishi haqida so'z borgan? Foydalanilgan adabiyotlar 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001y. 12. O‘zbek xalq og‘zaki ijodining rivojlanishida xalq maqollari, topishmoqlari va qo‘shiqlarining tutgan o‘rni.(4 soat) Uslubiy ko’rsatma O’zbek xalq og’zaki ijodi. Maqol xalq hayotiy tajribalari xulosasini ifodolovchi hikmatli fikrlar majmuasi. Har bir maqolning vujudga kelishida birorta ibratli voqaening ahamiyati katta ekanligi.Topishmoqlar xalq zukkoligi va topqirligi mahsuli ekanligi. Chistonlar. Xalq qo’shiqlarining paydo bo’lishi. Qo’shiqlarda xalq orzu armonlarining ifoda etilishi. Uning yaratilishi xalqimizning ma’naviy-maishiy qiyofasi, ijtimoiy-siyosiy kurashlari, axloqiy- estetik qarashlari, adolat va haqqoniyat, ozodlik va tenglik, qahramonlik va vatanparvarlik haqidagi g’oyalari bilan chambarchas bog’liqligi. Foydalanilgan adabiyotlar 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001y. 13. Xalq og‘zaki ijodida dostonchilik (4 soat) Uslubiy ko’rsatma Doston o’zbek folklorining keng tarqalgan va yirik janrlaridan biri ekanligi. Dostonlarning sinkretik- omuxta janr hisoblanishi. Xalq dostonlarining ijrochilari. O’zbekistonning turli hududlarida turli nomlar bilan yuritilishi. Savol va topshiriqlar. Doston va ular haqida ma'lumot bering. Dostonchilik maktablari va ular o’rtasidagi asosiy farqlar nimalarda ? Eng so'nggi o'qigan xalq og'zaki ijodi na'munalarini eslang? Foydalanilgan adabiyotlar 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001y. 14. Xalq teatri va milliy raqslar (2 soat) Uslubiy ko’rsatma Antik teatr mazmunan xalq hayoti, uning taqdiri biln bog’liq ulug’vor g’oyalar teatri sifatida dunyoga kelganligi. Qadimgi Yunonistonda Esxil, Sofokl, Evripid, Aristofen, Rimda Plavt va Senekalar yangi sahnaviy shakllar, umumlashgan falsafiy, teran badiiy obrazlar orqali el- yurtni jo’shqin sevish, qadrlash e’tiqodlarini tarannum etganliklari. Antik dunyodan bizga badiiy ijodning tragediya, komediya janrlarga oid benihoya go’zal, badiiy yuksak adabiy na’munalari etib kelganligi. Raqs san’ati madaniyatning o’ziga xos, eng go’zal turi sifatida. Raqs san’atining estetik jihatlari. Raqslarga ko’chgan orzu armonlar va umidlar. Xalq madniyatining takomillashib borishida teatr va raqs san’atining beqiyos ulushi va ahamiyati. Savol va topshiriqlar. 1) Teatr va uning vujudga kelishi. 2) Ilk drammaturgiya sohasi va teatr rivoji haqida so'zlab bering? 3) Raqs san’atining estetik jihatlari.
1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001y. 15. Ilk o'rta asrlar davrida tarbiya va pedogogik qarashlar (6 soat) Uslubiy ko'rsatma Millatni milliy tarbiya shakllantirishi. Milliy tarbiya xalq pedagogikasining muhim yo’nalishi, xalq pedagogikasi esa, xalq ijodining tayanchlaridan biri ekanligi. Xalq ijodi bitmas- tuganmas xazina ekanligi. Xalq ijodini chuqur va ko’p o’rganilsa, u shunchalik ko’p yangi qirralarni namoyon etishi. Millatni millat sifatida, xalqni xalq sifatida saqlab turish- xalq pedagogikasining muhim xususiyatlaridan biri ekanligi. Bayramlar eng qadimiy davrlardan boshlab inson hayotining eng muhim va tarkibiy qismiga aylanganligi. Har bir millat va elat, xalqning o’z taraqqiyot tarixi jaryonida shakllangan bayramlari mavjudligi. Savol va topshiriqlar. Xalq pedagogikasining muhim yo’nalishlari qaysilar? Sharq pedagogikasining asosiy xususiyatlari G'arb pedagogikasining qaysi jihatlari bilan farqlanadi? Sharq mutafakkirlari asarlarida pedagogik o'ziga xos qarashlar. Foydalanilgan adabiyotlar 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001y. 8 .M.Imomnazarov “Ma’anaviyatimizning takomil bosqichlari”. Т.: 1996 y.
1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Karimov I.A. “O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li” T. “Sharq”. 1992- yil. 5. Karimov.A. “Tarixiy xotirasiz- kelajak yo’q” T. “Sharq” 1998- yil. 6.Ashirov A. Atadjanov Sh. Etnologiya. T. 2007 y. 7.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 8.Ashirov A. O`zbek xalqining qadimiy e`tiqod va marosimlari. T. 2007 y 9. Imomnazarov M. Milliy ma`naviyatimizning takomil bosqichlari. T. 1996 y. 17. Bayramlarning vujudga kelishi. Navro’z va Hosil bayramlari (6 soat) Uslubiy ko’rsatma Bayramlar eng qadimiy davrlardan boshlab inson hayotining eng muhim va tarkibiy qismiga aylanganligi. Har bir millat va elat, xalqning o’z taraqqiyot tarixi jaryonida shakllangan bayramlari mavjudligi.O’zbek xalqining bayramlari qon- qardosh xalqlarning tarixiy- madaniy aloqalari jarayonida shakllangan va rivoj topgan, boshqa xalqlar bayramlariga ta’sir etgan va o’z navbatida qarama- qarshiliklar, to’siqlarni yengib, boshqa xalqlar tajribasi bilan boyib kelgan uzoq tarixga ega ekanligi. Narshaxiy «Buxoro tarixi», Ahmad Yugnakiy «Devonu lug'oti turk», Abu Rayhon Beruniy «O'tmish xalqlardan qolgan yodgorliklar», Ibn Sino « Tib qonunlari» Savol va topshiriqlar. 1) Bayramlar va ularnig turlari? 2) Qadimgi manbalarda bayramlarning vujudga kelishi haqidagi ilk qarashlar haqida to'xtalib o'ting. 3) Narshaxiy «Buxoro tarixi» asari haqida ma'lumot bering? Foydalanilgan adabiyotlar. 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Asqarov A. O’zbekiston tarixi. –T.: O’qituvchi, 1994 y. 5. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y 6. Shoniyozov K. O`zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: SHarq. 2001y. 7.Etnomadaniyat fanidan ma`ruzalar matni. 1-qism. Farg’ona. 2001y. 8.Narshaxiy «Buxoro tarixi» T.1966 9. Umar Xayyom. «Navro'znoma». Xurshid Davron tajrimasi. T.2019 18. Qadimiy diniy e’tiqodlar va dinlar (4 soat) Uslubiy ko’rsatma. Moddiy madaniyatning etnologik yo’nalishda tadqiq etilishida ko’zlangan asosiy maqsad o’rganilayotgan ob’yektning xalq ijtimoiy turmush- tarzi bilan aloqadorligini yotirishdan iboratligi. Moddiy madaniyat na’munalarida aks etuvchi ramz, belgi g’oyako’rinishida ham qiziqarli bo’lib, bu bevosita u bilan bog’liq tasavvurlar, e’tiqodiy qarashlarni tahlil qilishda muhim ahamiyat kasb etishi. Etnologlar uchun moddiy madaniyat na’munalarining tavsifi emas, balki ularning inson bilan aloqadorligi qiziqarli hisoblanishi. Savol va topshiriqlar. E'tiqod va din tushunchalariga izoh bering? Insoniyat tarixida diniy e'tiqodlarga bo'lgan ehtiyojlarning paydo bo'lishi haqida olimlarning fikri? Yurtimizda olib borilgan etnologik tadqiqotlar va ularning natijalari? Jahon dinlari nimalarni bilasiz? 1.Sh.M.Mirziyoyev. “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib- yangi bosqichga ko’taramiz” I jild T. “Sharq”nashriyoti, 2017 yil. 2. Sh.M.Mirziyoyev. “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir”.II jild, T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 3. Sh.M.Mirziyoyev. “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”. III jild ,T.“Sharq” nashriyoti, 2018 yil. 4.Karimov I.A. “O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li” T. “Sharq”. 1992- yil. 5. Karimov.A. “Tarixiy xotirasiz- kelajak yo’q” T. “Sharq” 1998- yil. Download 240.67 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|